Οι άνθρωποι θυμώνουν για διάφορους λόγους. Άλλες φορές για ασήμαντους και άλλες για πιο σοβαρούς. Αλλά, ως επί το πλείστον, η οργή αναδύεται για ασήμαντους λόγους. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η American Psychological Association έχει ένα τμήμα της ιστοσελίδας της αφιερωμένο στη διαχείριση του θυμού. Είναι ενδιαφέρον ότι μοιάζει εξαιρετικά σαν μία από τις παλαιότερες πραγματείες σχετικά με το θέμα, «Περί Οργής», που γράφτηκε από τον στωικό φιλόσοφο Λεύκιο Ανναίο Σενέκα, τον 1ο αιώνα μ.Χ.
Ο Σενέκας πίστευε ότι η οργή είναι μια παροδική τρέλα και ότι ακόμα και όταν δικαιολογείται, δεν πρέπει ποτέ να ενεργούμε βάσει αυτής, διότι, «αν και άλλα πάθη επηρεάζουν την κρίση μας, ο θυμός επηρεάζει τη λογική μας: τα άλλα έρχονται σε ήπιες επιθέσεις και μεγαλώνουν απαρατήρητα, αλλά ο νους μας βυθίζεται απότομα στην οργή. …
Η έντασή της δεν ρυθμίζεται καθόλου από την προέλευσή της: γιατί ανέρχεται στα μεγαλύτερα ύψη από τις πιο ασήμαντες αφορμές».
Το σύγχρονο ιδανικό περιβάλλον διαχείρισης του θυμού είναι το διαδίκτυο. Αν έχετε λογαριασμό στο Facebook ή στο Twitter ή γράφετε, διαβάζετε ή σχολιάζετε ένα blog, καταλαβαίνετε.
Η έκφραση της οργής του κόσμου στα social media έχει φθάσει στα ύψη (ή πάτο, ανάλογα με την άποψή σας).
Τι θα κάνατε αν βρισκόσασταν σε ένα δημόσιο μέρος και κάποιος ξεκινούσε να σας προσβάλλει με τον χειρότερο τρόπο;
Ο Επίκτητος, ένας άλλος Στωικός φιλόσοφος που έζησε τον 2ο αιώνα και από δούλος έγινε δάσκαλος, νουθετούσε τους μαθητές του ως εξής : «Να θυμάστε ότι εμείς οι ίδιοι βασανίζουμε τους εαυτούς μας, εμείς οι ίδιοι δημιουργούμε δυσκολίες για τους εαυτούς μας – δηλαδή, οι απόψεις μας.
Για παράδειγμα, τι σημαίνει προσβλήθηκα; Αν σταθείτε σε έναν βράχο και τον προσβάλλετε τι θα καταφέρετε; Αν κάποιος απαντήσει σε μια προσβολή όπως ο βράχος, τι θα έχει κερδίσει ο υβριστής με την προσβολή του;».
Τι μπορείτε να κάνετε λοιπόν απέναντι στις προσβολές; Να νοιώθετε σαν βράχος. Απλώς αγνοήστε τες. Φυσικά, η ανάπτυξη μιας τέτοιας στάσης απέναντι στις προσβολές απαιτεί χρόνο και εξάσκηση.
Μερικοί άνθρωποι λένε ότι ο θυμός είναι η σωστή απάντηση σε ορισμένες περιστάσεις, για παράδειγμα η αντίδραση στην αδικία και ότι – με μέτρο – μπορεί να αποτελέσει κινητήρια δύναμη δράσης. Αλλά ο Σενέκας θα απαντούσε ότι για να μιλάμε για μέτρο στον θυμό είναι σαν να μιλάμε για ιπτάμενους γαϊδάρους.
Όσον αφορά τα κίνητρα, ο Στωικός τρόπος είναι ότι μεταφερόμαστε στη δράση με θετικά συναισθήματα, όπως η αίσθηση αγανάκτησης στην ύπαρξη μιας αδικίας ή μια επιθυμία να κάνουμε τον κόσμο καλύτερο για όλους. Ο θυμός δεν είναι απαραίτητος και στην πραγματικότητα αποτελεί εμπόδιο.
Η φιλόσοφος Martha Nussbaum έδωσε ένα σύγχρονο παράδειγμα σε ένα δοκίμιό της για τον Μαντέλα στο Aeon. Όπως περιγράφει την ιστορία, όταν ο Μαντέλα καταδικάστηκε σε 27 χρόνια φυλάκιση από την κυβέρνηση του Απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική, ήταν εξοργισμένος, και φυσικά, όχι άδικα. Είχε διαπραχθεί μια τεράστια αδικία όχι μόνο εναντίον του ίδιου αλλά και εναντίον του λαού του γενικότερα.
Κι όμως, κάποια στιγμή ο Μαντέλα συνειδητοποίησε πως με το να καλλιεργεί τον θυμό του και να επιμένει να βλέπει τους πολιτικούς του αντιπάλους ως υπάνθρωπα τέρατα, δεν οδηγούσε πουθενά.
Έπρεπε να ξεπεράσει αυτό το καταστροφικό συναίσθημα για να προσεγγίσει την άλλη πλευρά, να χτίσει εμπιστοσύνη, αν όχι φιλία. Έγινε φίλος με τον ίδιο του τον φρουρό και τελικά το ρίσκο του απέδωσε, καθώς να επιβλέψει την ειρηνική μετάβαση σε μια καλύτερη κοινωνία, πράγμα που δυστυχώς σπάνια συμβαίνει.
Το ενδιαφέρον εδώ είναι ότι μία από τις σημαντικότερες στιγμές στη μεταμόρφωσή του προέκυψε όταν ένας συγκρατούμενός του του έφερε λαθραία στη φυλακή αντίτυπο του «Εις Σεαυτόν» του Μάρκου Αυρήλιου, ενός ακόμα στωικού φιλοσόφου, που πίστευε πως αν κάποιος κάνει κάτι λάθος, τότε απλώς πρέπει «να του μάθεις, να του δείξεις το σωστό, χωρίς νεύρα». Αυτό ακριβώς έκανε κι ο Μαντέλα, και μάλιστα με μεγάλη επιτυχία.
Παρακάτω είναι ένας σύγχρονος Στωικός οδηγός για να διαχειριστείτε τον θυμό σας, εμπνευσμένος από τις συμβουλές του Σενέκα :
§ Εμπλέξτε τον προληπτικό διαλογισμό : σκεφτείτε ποιες καταστάσεις προκαλούν την οργή σας και αποφασίστε από πριν πώς να τις αντιμετωπίσετε.
§ Ελέγξτε τον θυμό μόλις αισθανθείτε τα συμπτώματά του. Μην περιμένετε, αλλιώς θα ξεφύγει από τον έλεγχο.
§ Να συναναστρέφεστε με γαλήνιους ανθρώπους, όσο το δυνατόν περισσότερο. αποφύγετε τις ευερέθιστους και τους νευρικούς. Οι διαθέσεις είναι μεταδιδόμενες.
§ Παίξτε ένα μουσικό όργανο, ή κάντε κάποια οποιαδήποτε δραστηριότητα που χαλαρώνει το μυαλό σας. Ένα ήρεμο και ειρηνικό μυαλό δεν θυμώνει.
§ Αναζητήστε περιβάλλοντα με ευχάριστα και ξεκούραστα χρώματα. Οι εξωτερικές συνθήκες έχουν πράγματι επιπτώσεις στις διαθέσεις μας.
§ Μην συμμετέχετε σε συζητήσεις όταν είστε κουρασμένοι, τότε είστε πιο επιρρεπείς στον εκνευρισμό, ο οποίος μπορεί στη συνέχεια να κλιμακωθεί σε θυμό.
§ Μην ξεκινάτε συζητήσεις όταν είστε διψασμένοι ή πεινασμένοι, για τον ίδιο λόγο.
§ Χρησιμοποιήστε το αυτοσαρκαστικό χιούμορ, το κύριο όπλο μας ενάντια στον απρόβλεπτο χαρακτήρα του σύμπαντος, καθώς και στην προβλέψιμη κακεντρέχεια μερικών συνανθρώπων μας.
§ Εξασκηθείτε στη διανοητική αποστασιοποίηση – αυτό που ο Σενέκας αποκαλεί «καθυστερώντας» την απάντησή σας – πάτε για μια βόλτα ή αποσυρθείτε στο μπάνιο, οτιδήποτε θα σας επιτρέψει να πάρετε μια ανάσα από μια τεταμένη κατάσταση.
§ Αλλάξτε το σώμα σας για να αλλάξετε το μυαλό σας: σκοπίμως επιβραδύνετε τα βήματά σας, μειώστε τον τόνο της φωνής σας, επιβάλλετε στο σώμα σας τη συμπεριφορά ενός ήρεμου ατόμου.
Πάνω απ’ όλα, να είστε επιεικείς με τους άλλους, ως ένα μονοπάτι για καλή διαβίωση. Οι συμβουλές του Σενέκα για την οργή έχουν αντέξει στο πέρασμα του χρόνου και καλά θα κάναμε όλοι να τις ακολουθήσουμε.
Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε αρχικά στο Aeon από τον Massimo Pigliucci και αναδημοσιεύτηκε εδώ με άδεια Creative Commons. Μεταφράστηκε από το Visual Meditation.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου