Αυτό που συνέβη δυστυχώς φέτος το καλοκαίρι δεν μπορεί να αλλάξει, μπορεί όμως να μας αλλάξει.
Το φετινό καλοκαίρι είναι ίσως το πιο επώδυνο από τα καλοκαίρια που θυμάμαι. Το πένθος βαρύ, οι νεκροί πολλοί, κάποιοι απ’ αυτούς αρκετά κοντινοί μου, ώστε να φτάνουν σε μένα λεπτομέρειες της προσωπικής τους ιστορίας μέσα από δρόμους που δεν διέρχονται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης κι εγώ μέσα σε αυτό το κλίμα, νιώθω πως έχω υποχρέωση, αφού έμεινα ζωντανή, να ξεθάψω τη ζωή από τη στάχτη.
Αυτό που συνέβη δυστυχώς δεν μπορεί να αλλάξει, μπορεί όμως να μας αλλάξει. Αν του το επιτρέψουμε, τότε ίσως να έχουμε ξεπληρώσει το χρέος μας απέναντι στη ζωή, που για κάποιον άγνωστο λόγο επέλεξε να μας κρατήσει μαζί της. Τι άλλαξαν λοιπόν σε μένα οι τελευταίες πυρκαγιές;
1. Μου έμαθαν πως δεν είμαι άτρωτη
Οι άνθρωποι προσπαθώντας να προστατεύσουμε την ηρεμία μας, καλλιεργούμε την ψευδαίσθηση ότι είμαστε άτρωτοι. Πιστεύουμε ότι τίποτα κακό δεν πρόκειται να συμβεί σε εμάς και τους ανθρώπους που αγαπάμε.
Μάλιστα πολλές φορές για να μην επαναστατήσει η λογική μας ενάντια σε αυτή την πλάνη, τη συμπληρώνουμε με άλλη μια, πιστεύουμε ότι ο κόσμος ακολουθεί κάποιες αρχές δικαιοσύνης τις οποίες γνωρίζουμε και υπηρετούμε, επειδή λοιπόν είμαστε «καλοί άνθρωποι» είμαστε θωρακισμένοι απέναντι στο κακό που αφορά μόνο τους «άλλους» τους «κακούς» εκεί έξω.
Βασισμένοι πάνω σε αυτές τις ψευδαισθήσεις υιοθετούμε πολλές φορές αποδεδειγμένα επικίνδυνες για τον εαυτό μας συμπεριφορές όπως το κάπνισμα ή το σεξ χωρίς προφυλακτικό ή το κλείσιμο της εξόδου προς τη θάλασσα με το φράχτη μιας πολυτελούς οικίας, πεπεισμένοι ότι το «κακό» δε θα συμβεί σε μας ή τουλάχιστον δε θα συμβεί τώρα.
Όμως τα πρόσφατα γεγονότα μας απέδειξαν ότι αυτός ο κόσμος δεν είναι δίκαιος ή αν είναι ακολουθεί μιαν άλλη δικαιοσύνη της οποίας τις αρχές αγνοούμε εντελώς.
Συνεπώς το οποιοδήποτε κακό μπορεί να συμβεί σε ανθρώπους ακριβώς τόσο νέους και αθώους όσο κι εμείς, ίσως και ακόμα περισσότερο. Γιατί όχι και σε εμάς τους ίδιους; Χρειάζεται λοιπόν να μάθουμε να ζούμε με την επίγνωση ότι είμαστε ευάλωτοι και να προσπαθούμε όσο μπορούμε να προφυλάξουμε τον ευάλωτο αλλά και πολύτιμο εαυτό μας από δυνητικά επικίνδυνες καταστάσεις.
2. Μου έμαθαν πόσο σημαντική είναι η παρούσα στιγμή
Αν παρατηρήσουμε προσεκτικά θα δούμε ότι αφιερώνουμε πολύ μεγάλο μέρος της ενέργειας μας καθημερινά αναπολώντας το παρελθόν ή σχεδιάζοντας το μέλλον. Όταν όμως ο θάνατος εμφανίζεται τόσο ορμητικός δίπλα μας, μας προσφέρει μια καλή ευκαιρία να αναθεωρήσουμε, να καταλάβουμε ότι στην πραγματικότητα αυτό είναι χάσιμο του αναντικατάστατου χρόνου μας, γιατί στα αλήθεια δεν έχουμε εξουσία ούτε στο παρελθόν, ούτε στο μέλλον.
Το παρελθόν έχει κάνει την πορεία του, με έναν συγκεκριμένο τρόπο και δεν μπορεί να αλλάξει. Το μέλλον δεν ήρθε ακόμα και το πιο πιθανόν είναι ότι ποτέ δεν θα έρθει όπως το έχουμε φανταστεί.
Αυτή όμως εδώ η μικρή στιγμή είναι παρούσα και προσφέρει στον καθένα μας την ευθύνη να την αξιοποιήσει όσο καλύτερα μπορεί, αν την επόμενη στιγμή είναι η ώρα να φύγουμε.
Εμένα η σκέψη αυτή με οδηγεί να αναρωτηθώ, ποίο θα είναι το ίχνος που θα αφήσω πίσω μου; Για μένα λοιπόν το ίχνος αυτό είναι ότι αγάπησα και ότι δημιούργησα, είναι ο τρόπος που αξιοποίησα τις ενσυνείδητες μου στιγμές. Αφού όπως το λέει κι ο Σεφέρης: Πρέπει να λογαριάσουμε πώς προχωράμε […] γιατί η ψυχή μας αύριο κάνει πανιά.
3. Με έμαθαν να είμαι ευγνώμων για πολύ περισσότερα
Βλέποντας πόσο εύκολα μια καθημερινή στιγμή μπορεί να γίνει αιτία θανάτου, τουλάχιστον εγώ συνειδητοποίησα πόσα πολύτιμα πράγματα προσπερνώ καθημερινά, χωρίς να τα χαίρομαι όσο θα μπορούσα επειδή συμβαίνουν «όπως συνήθως».
Καθώς γράφω ρούφηξα «όπως συνήθως» την τελευταία γουλιά του καφέ μου και αποφάσισα να σταθώ όπως δεν κάνω συνήθως λίγο περισσότερο στην γεύση της που είχα και σήμερα την ευκαιρία να την απολαύσω, μετά κοίταξα τον ήλιο στο παράθυρό μου που είναι ιδιαίτερα ζεστός «όπως συνήθως» τα πρωινά του Αυγούστου και είπα να μην γκρινιάξω όπως συνήθως επειδή και σήμερα κάνει περισσότερο ζέστη απ’ όσο θα ήθελα.
Μετά δέχτηκα ένα τηλεφώνημα από τη μαμά μου και αποφάσισα να χαρώ που μπορεί ακόμα να ανησυχεί για μένα, αντί να θυμώσω όπως συνήθως επειδή θεωρώ υπερβολικό το άγχος της.
Κάπως έτσι με αφορμή τα τελευταία γεγονότα νιώθω περισσότερη ευγνωμοσύνη και απόλαυση για τα δεκάδες μικροπράγματα που συνεχίζουν να συμβαίνουν, όπως συνήθως, στη ζωή μου.
4. Μου έμαθαν να ξεχωρίζω αυτό που είμαι από αυτά που έχω
Παρατηρώντας πόσο εύκολο είναι να χάσει κανείς όλα όσα έχει, αναρωτήθηκα αν υπάρχει κάτι που θα έμενε ακόμα κι αν μια φωτιά ή όποια άλλη απειλή μου έπαιρνε όλα όσα έχω. Στην δική μου κατανόηση, σε αυτά που έχω συμπεριλαμβάνεται και η ζωή μου, τουλάχιστον με τη μορφή που την ξέρω σήμερα.
Αυτό λοιπόν που νιώθω ότι δεν μπορεί να απειληθεί άμεσα, είναι η ενέργεια που αποδίδω στον κόσμο, το ίχνος που αφήνω μέσα από τον τρόπο που σχετίζομαι με τους άλλους και μέσα από όσα δημιουργώ. Αυτό για μένα δεν είναι κάτι που έχω αλλά κάτι που είμαι. Αυτό που είμαι είναι λιγότερο ευάλωτο και περισσότερο σημαντικό από οτιδήποτε έχω γι’ αυτό επιλέγω να επενδύσω σε αυτό τις περισσότερες δυνάμεις μου.
5. Μου έμαθαν ότι το να ζω υπολογίζοντας τους άλλους μπορεί να με σώσει
Ένας από τους λόγους που οι πρόσφατες πυρκαγιές είχαν τόσα πολλά θύματα ήταν ότι σε καιρούς ηρεμίας, οι οικισμοί δημιουργήθηκαν από την άναρχη σύμπτωση ατομικών επιθυμιών, χωρίς κανείς να συλλογιστεί ότι το αδύναμο ζώο που λέγεται άνθρωπος κατάφερε να τα βγάλει πέρα με τη φύση, ακριβώς επειδή έμαθε να συμβιώνει με τους όμοιους του.
Όταν λοιπόν εγώ θέλω να ικανοποιήσω την όποια επιθυμία μου, είναι καλό να σκεφτώ αν η πραγμάτωση της, παραβιάζει την ελευθερία και την ασφάλεια κάποιων συνανθρώπων μου. Για παράδειγμα, μήπως το μέρος που θέλω να χτίσω ένα σπίτι, είναι ο δρόμος από όπου χρειάζεται να περάσουν κι άλλοι άνθρωποι;
Μήπως το σημείο που θέλω να σταθμεύσω το αυτοκίνητο μου, είναι το μοναδικό πέρασμα για κάποιον άνθρωπο με αναπηρία; Τελικά μήπως ο καλύτερος τρόπος να είμαι ασφαλής, είναι να σκέφτομαι συλλογικά και να φροντίζω να είμαστε όλοι ασφαλείς;
6. Μου έμαθαν ότι είναι ωφέλιμο να μην αποφεύγω να σκεφτώ τα δυσάρεστα
Οι άνθρωποι τείνουμε να αποφεύγουμε να σκεφτούμε ό,τι μας δημιουργεί δυσφορικό συναίσθημα. Όμως παρά το ότι είναι καλό, όπως προαναφέρθηκε, να μην αναλωνόμαστε σε μελλοντικά σχέδια, τα πρόσφατα συμβάντα απέδειξαν την αξία του να έχουμε προετοιμάσει ένα σχέδιο δράσης για την αντιμετώπιση κρίσεων.
Με άλλα λόγια σε κατάσταση ηρεμίας που έχουμε την δυνατότητα καθαρής σκέψης είναι καλό να αφιερώνουμε χρόνο για να σκεφτούμε τι μπορούμε να κάνουμε ως άτομα και ως ομάδες σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.
Όσο καλύτερα έχει αφομοιωθεί αυτό το σχέδιο, τόσο πιο εύκολα μπορεί να εφαρμοστεί όταν προκύψει ανάγκη. Συνεπώς το να αφιερώσω λίγο χρόνο για να σκεφτώ τι μπορώ να κάνω αν… είναι πιθανότατα μια σωτήρια επιλογή για μένα και τους γύρω μου.
7. Μου έμαθαν ότι δεν μπορώ να ελέγχω τα πάντα, μπορώ όμως να ελέγχω αρκετά
Μπροστά σε μια τόσο ξαφνική καταστροφή γεννιέται σχεδόν αναπόφευκτα το ερώτημα, πόσο αβοήθητη είμαι μπροστά σε δυνάμεις που δεν μπορώ να ελέγξω; Η πρώτη απάντηση είναι σκληρή. Ναι, στην πραγματικότητα ελέγχουμε τη ζωή μας πολύ λιγότερο από όσο θα θέλαμε.
Ανάμεσα μάλιστα στα πολλά που καλούμαστε να υποστούμε χωρίς τη δική μας απόφαση, θα είναι, για όσους από μας δεν αυτοκτονήσουν, ο τρόπος και ο χρόνος του θανάτου μας.
Το ευχάριστο όμως είναι ότι όταν συμφιλιωθούμε με όλα όσα δεν μπορούμε να ελέγξουμε, συνειδητοποιούμε πολύ πιο καθαρά πόσα πολλά είναι εκείνα που μπορούμε να ελέγξουμε κι αυτό μας οδηγεί σε μια πιο συνειδητή και ουσιαστική ζωή.
Μπορεί να μην μπορώ να αποφασίσω τον τρόπο του θανάτου μου, όμως υπάρχουν πολλά που μπορώ να κάνω για να μειώσω τις πιθανότητες για αρκετούς τρόπους θανάτου. Αυτά που μπορώ να κάνω εκτείνονται σχεδόν σε κάθε πεδίο δράσης μου.
Στον τρόπο που μαγειρεύω, που οδηγώ, που εργάζομαι, που χτίζω το σπίτι μου, που φροντίζω την υγεία μου κ.α. Παρομοίως μπορεί να μην μπορώ να ελέγξω το χρόνο του θανάτου μου, αλλά αφού αυτός δεν είναι τώρα, αυτό σημαίνει πως υπάρχει μια μικρή πολύτιμη στιγμή που μου προσφέρει χιλιάδες δυνατότητες για να επιλέξω.
Αν είμαι λίγο τυχερή, θα έχω ακόμα αρκετές τέτοιες στιγμές. Το να ξέρω τα όρια της ελευθερίας μου, με βοηθάει να αξιοποιήσω καλύτερα όση ελευθερία πράγματι διαθέτω.
8. Μου έμαθαν να μη φοβάμαι την ερώτηση: Αν πέθαινα σήμερα;
Όταν άνθρωποι με τους όποιους νιώθεις ότι έχεις αρκετά κοινά χαρακτηριστικά πεθαίνουν τόσο αιφνίδια, μοιάζει σχεδόν αδύνατον να αποφύγεις το παραπάνω ερώτημα. Το καλό είναι πως όταν το ερώτημα αυτό ξυπνάει, συνήθως αρχίζει μια μέρα πιο ουσιαστική από τις προηγούμενες.
Λοιπόν, εγώ, αν πέθαινα σήμερα θα λυπόμουν πολύ γιατί έχω πολλά ακόμα να κάνω, όμως θα ήμουν ήσυχη επειδή μέχρι σήμερα έκανα το καλύτερο που μπορούσα, ίσως να μην ήταν όσο καλό θα ήθελα, όμως ήταν πράγματι το καλύτερο που μπορούσα κάθε δεδομένη στιγμή.
Αν πέθαινα σήμερα θα άφηνα πίσω μου αυτό το κείμενο και τις μνήμες των ανθρώπων που αγαπηθήκαμε πολύ. Αν πέθαινα σήμερα θα ήθελα να περάσω όσο χρόνο μου μένει μαζί με τους αγαπημένους μου. Επειδή λοιπόν κανείς δεν εγγυάται ότι δεν θα πεθάνω σήμερα… κάπου εδώ θα σας αφήσω! Η ζωή μας καλεί!
Μαρία Ιωαννίδου, Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια
