«Ζήσε τη στιγμή!», «Άδειασε το μυαλό σου και ζήσε στο τώρα», «Το μόνο που έχεις είναι το τώρα. Το παρελθόν έφυγε και το μέλλον δεν έχει έρθει ακόμα. Μην αναλώνεσαι σε σκέψεις για το παρελθόν ή το μέλλον»
Όλα αυτά τα ακούμε από διάφορες μεριές γύρω μας. Το βιβλίο του Eckhart Tolle
«Η δύναμη του Τώρα» έχει κάνει εντύπωση και συνεχίζει να πουλάει χιλιάδες αντίτυπα (δυστυχώς).
Είναι εύκολες “καλοπροαίρετες” συμβουλές και τις είχα πει κι εγώ στα σεμινάρια θετικής ψυχολογίας και τις ομιλίες που έκανα παλιότερα (δυστυχώς). Πριν αρχίσω να σκέφτομαι πιο κριτικά και ψυχο-λογικά για το πώς λειτουργεί στην πράξη ο άνθρωπος.
Γιατί ενώ ακούγονται τόσο απλές, ταυτόχρονα είναι τόσο απίστευτα δύσκολο να τις εφαρμόσουμε στην πράξη;
Ίσως έχεις βρεθεί σε ένα πάρτι όπου θα έπρεπε να περνάς καλά αλλά εσένα ο νους σου τρέχει στις αυριανές υποχρεώσεις. Ίσως να είσαι στα γενέθλια του παιδιού σου που το αγαπάς πάρα πολύ, αλλά το μόνο που μπορείς να σκεφτείς είναι ο καβγάς με το συνάδελφο, το πρωί στο γραφείο.
Ίσως είσαι σε μια όμορφη παραλία αγκαλιά με το αγαπημένο σου πρόσωπο, βλέποντας το ηλιοβασίλεμα αλλά εσένα το μυαλό σου έχει κολλήσει σε αυτό το email που πρέπει να στείλεις για τη δουλειά.
Τι συμβαίνει εδώ;
Μήπως έχεις πρόβλημα; Γιατί δεν μπορείς να απολαύσεις τη στιγμή όπως όλες οι “καλοπροαίρετες” συμβουλές σε προτρέπουν με περισσή ευκολία να κάνεις;
Η εξήγηση
Ο βασικός λόγος είναι η ανθρώπινη κατασκευή. Η φύση μας. Δεν είμαστε φτιαγμένοι για να έχουμε το μυαλό μας άδειο. Έχουμε εξελιχθεί για να επιβιώνουμε. Όχι για να είμαστε ευτυχισμένοι.
Πριν από πολλές χιλιάδες χρόνια οι πρόγονοί μας που ζούσαν στις σαβάνες της Αφρικής έπρεπε να αντιμετωπίσουν καθημερινά δεκάδες κινδύνους και να καταφέρουν να επιβιώσουν. Αυτοί οι οποίοι το κατόρθωσαν και πέρασαν τα γονίδιά τους σε εμάς ήταν οι καχύποπτοι.
Αυτοί οι οποίοι έβλεπαν πρώτα τον κίνδυνο στο κάθε τι και μετά την ευχαρίστηση. Αυτοί οι οποίοι ήταν σε επαγρύπνηση σε κάθε θόρυβο ή σε κάθε σκιά που έβλεπαν γύρω τους. Αυτοί που τσέκαραν αν υπήρχε ένα θηρίο μέσα σε μια σπηλιά πριν μπουν μέσα για να βρουν καταφύγιο.
Αυτοί είχαν εξελικτικό πλεονέκτημα, όπως αναφέρεται στη θεωρία της εξελικτικής ψυχολογίας, και κατόρθωσαν να επιβιώσουν σε σχέση με τους πιο «χαλαρούς» και ήρεμους τύπους.
Βλέπετε και τα ζώα σήμερα πώς αντιδρούν σε κάθε νέο ήχο γύρω τους. Πρώτα μπαίνουν σε επιφυλακή και μετά χαλαρώνουν.
Πλέον αναρίθμητες επιστημονικές έρευνες αποδεικνύουν πόσο μεγαλύτερη συναισθηματική επίδραση έχουν οι αρνητικές ειδήσεις επάνω μας σε σχέση με τις θετικές και πόσο πιο ευαίσθητοι είμαστε στην ιδέα να χάσουμε κάτι από την ιδέα να κερδίσουμε κάτι. Είναι η φύση μας.
Αν δεν απαντήσει στο τηλέφωνο ο σύντροφός ή ο γονέας σου, θα σκεφτείς ανακλαστικά ότι κάτι μπορεί να έπαθε. Όχι ότι μπορεί να το έχει στο αθόρυβο, να μην το ακούει, να το ξέχασε κάπου ή να το είναι στο μπάνιο. Θα ανησυχήσεις όχι επειδή έχεις πρόβλημα, αλλά επειδή είσαι άνθρωπος.
Αν αργήσει το παιδί σου ή ο αγαπημένος σου, δε θα πεις ότι μάλλον είναι κάπου και περνάει ζάχαρη. Ανακλαστικά θα ανησυχήσεις και θα σκεφτείς να πάρεις την αστυνομία ή το νοσοκομείο. Θα ανησυχήσεις όχι επειδή έχεις πρόβλημα, αλλά επειδή είσαι άνθρωπος.
Επιπλέον ανά πάσα στιγμή έχουμε διάφορα συναισθήματα τα οποία δεν ελέγχουμε και κυριεύουν τη διάθεσή μας. Μπορεί να πονάμε κάπου, να πεινάμε, να νιώθουμε μια δυσφορία. Όλα αυτά τα απολύτως φυσιολογικά συναισθήματα μας εμποδίζουν να ζήσουμε τη στιγμή…
Αν όμως πιστέψουμε αυτές τις εύκολες, εύηχες, αλλά ανεύθυνες συμβουλές ότι θα έπρεπε να ζούμε στο τώρα, θα νιώσουμε λίγοι και προβληματικοί κάθε φορά που φυσιολογικά ξεχνιόμαστε και αποτυγχάνουμε.
Κοίτα τα παιδιά…
Είναι φυσιολογικό λοιπόν, να μη ζεις στη στιγμή.
Είναι η εξελικτική κληρονομιά μας. Κάποιοι λένε ότι θα έπρεπε να πάρουμε μαθήματα από τα παιδιά. Αυτά ζουν αφοσιωμένα στο παιχνίδι τους. Παίζουν με ένα κομμάτι σελοφάν και είναι για αυτά όλους τους ο κόσμος. Οι ίδιοι άνθρωποι θα πουν ότι έχουμε ξεχάσει να ζούμε στο παρόν. Πρέπει να το ξαναθυμηθούμε (ευτυχώς αυτό δεν το έχω πει ποτέ εγώ).
Μακάρι να ήταν τόσο απλό…
Ο λόγος που τα παιδιά ζουν με τέτοια φυσικότητα στο παρόν είναι ότι οι δομές του εγκεφάλου τους που είναι υπεύθυνες για την προσομοίωση των μελλοντικών συνεπειών των πράξεών τους (Τι θα γίνει αν πω αυτό; Τι θα γίνει αν συμβεί το άλλο;) δεν αναπτύσσονται παρά μόνο κατά την εφηβεία και μετά.
Οι δομές του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνες για τέτοιου είδους ανησυχίες απλά δεν έχουν σχηματιστεί ακόμα στα παιδιά. Συνεπώς, τα παιδιά δεν μπορούν να μη ζουν στο παρόν.
Τα παιδιά είναι φτιαγμένα για να ζουν στο παρόν. Οι ενήλικες ΟΧΙ. Τα παιδιά είναι φτιαγμένα για να προστατεύονται. Οι ενήλικες για να προστατεύουν και να επιβιώνουν.
Ας βάλουμε ένα τέλος σε αυτή την τιμωρητική και ανεύθυνη ρητορική επιτέλους. Μόνο και μόνο επειδή ακούγεται ωραία δε σημαίνει ότι ισχύει κιόλας…
Μια αναλογία είναι να σκεφτούμε την πλαστικότητα των μωρών. Βλέπουμε τα μωρά παιδιά να κουλουριάζονται σε στάσεις που και οι πιο προχωρημένοι γιόγκι θα ζήλευαν, επειδή τα κόκαλα και οι χόνδροι τους είναι ακόμα υπό διαμόρφωση.
Όταν μεγαλώσουν λίγο, τότε αναγκαστικά οι αρθρώσεις και τα κόκαλα σκληραίνουν και έτσι στους ενήλικες, μας είναι πολύ πιο δύσκολο να αναπαράγουμε τις ίδιες στάσεις. Είναι η φύση των παιδιών να είναι ευλύγιστα. Των ενηλίκων ΟΧΙ.
Αν θέλεις γίνεται (ως ένα σημείο)
Διατηρώντας την ίδια αναλογία μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι αν θέλουμε να συνεχίσουμε να έχουμε την ίδια ευλυγισία που έχουν τα μωρά, τότε γίνεται.
Όσοι ασχολούνται με τη γιόγκα (ή τα ακροβατικά) μπορούν με συνεχή άσκηση να διατηρήσουν την ευλυγισία τους. Χρειάζεται να κάνουν την πρακτική τους και να γυμνάζονται τακτικά.
Αντίστοιχα αν κάποιος θέλει να προσπαθήσει να ζει περισσότερο στο παρόν, τότε υπάρχουν ασκήσεις οι οποίες θα τον βοηθήσουν να το επιτύχει.
Ο διαλογισμός και το mindfulness (ενσυνειδητότητα) είναι εξαιρετικά εργαλεία για να επιτύχουμε να καθησυχάσουμε κάπως την θύελλα που συνήθως υπάρχει μέσα στο μυαλό μας. Έτσι ίσως να καταφέρουμε να το ηρεμήσουμε. Ίσως να κατορθώσουμε για λίγο να βιώσουμε στιγμές καθαρότητας του νου.
Είναι όμως πάρα πολύ δύσκολο να καταφέρουμε να ζούμε μόνο στο παρόν. Θα έλεγα αδύνατο. Ακόμα και αν ασκηθούμε ώρες πολλές δε θα καταφέρουμε ποτέ να ζήσουμε στο τώρα, όπως το φανταζόμαστε.
Ακόμα και αν περάσουμε ώρες διαλογιζόμενοι δε θα καταφέρουμε ποτέ να επιστρέψουμε στην κατάσταση συνειδητότητας που έχουν τα μικρά παιδιά, γιατί η φύση μας είναι πολύ ισχυρότερη ακόμα και από αυτές τις αρχαίες και πολύ αποτελεσματικές πρακτικές.
Δυστυχώς οι φωνές γύρω μας που προτείνουν το «Ζήσε στο Τώρα» (επαναλαμβάνω, το έκανα κι εγώ μέχρι πρότινος, πριν αρχίσω να σκέφτομαι με κριτική σκέψη), δεν αναφέρονται στην τεράστια δυσκολία του να πλησιάσουμε την εξιδανικευμένη αυτή κατάσταση.
Έτσι αναπόφευκτα δημιουργείται η εντύπωση πως μπορούμε εύκολα και πρέπει να το πετύχουμε και φυσικά απογοητευόμαστε όταν φυσιολογικά δεν τα καταφέρνουμε.
Προσωπικά προτείνω ανεπιφύλακτα σε όλους, να εδραιώσουν μια καθημερινή συνήθεια εστιασμένης προσοχής. Είτε είναι διαλογισμός, είτε οποιαδήποτε άσκηση ενσυνειδητότητας.
Οτιδήποτε. Τα οφέλη μιας τέτοιας πρακτικής είναι τεράστια και επιστημονικά αποδεδειγμένα. Αφιερώνω ένα Κεφάλαιο σε αυτά στο τελευταίο μου βιβλίο «
Το Παράδοξο Μονοπάτι προς το Νόημα της Ζωής» αλλά και στους μύθους που τα περιβάλλουν.
Πραγματικά η ψυχολογία έχει στρέψει την προσοχή της στον τομέα αυτό και ανακαλύπτει εκ νέου την αρχαία σοφία, σε σχέση με την ευεργετική δράση του διαλογισμού σε όλους τους τομείς της ζωής.
Υγεία, ευεξία, διαπροσωπικές σχέσεις, αυτογνωσία. Τα ευεργετικά οφέλη είναι πραγματικά πολύ σημαντικά. Θα χρειαστεί όμως να θέσουμε σωστά τις προσδοκίες μας.
Ακούγεται πάρα πολύ ωραίο το ρητό «να ζεις στο τώρα».
Ταυτόχρονα η ευκολία με την οποία το λέμε, κρύβει την τεράστια δυσκολία που εμπεριέχεται στην προσπάθεια για να προσεγγίσουμε έστω και στο ελάχιστο αυτό που το ρητό προτείνει. Η πρακτική του διαλογισμού είναι απίστευτα χρήσιμη αλλά όχι για να καταφέρουμε να ζούμε στο τώρα.
Αυτό δεν πρόκειται να συμβεί. Ούτε ο Eckhart Τolle το κάνει…
Είναι αδύνατον να ζούμε διαρκώς στο τώρα. Δεν είμαστε φτιαγμένοι γι αυτό. Αν όμως ακούμε όλους όσους εύκολα μας το προτείνουν, χωρίς να κατανοούν την τεράστια πρακτική δυσκολία, τότε είναι πολύ πιθανό να νιώσουμε άχρηστοι και αποτυχημένοι.
Αν κατανοήσουμε την ανθρώπινη φύση μας θα κατορθώσουμε να εξελιχθούμε με ρεαλιστικό και συμπονετικό τρόπο. Όχι με τον ουτοπικό τρόπο που μας προτείνουν.
Έτσι θα προσθέσουμε ένα ακόμα λιθαράκι στο να γίνουμε πιο ευτυχισμένοι.
Εδώ και τώρα…
Αρθρογράφος: Δημήτρης Φλαμούρης
Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου
Δημήτρης Φλαμούρης
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας. Σπούδασε μαθηματικά, μετά master και διδακτορικό στα χρηματοοικονομικά. Σπούδασε ψυχολογία, με ειδίκευση στη Θετική Ψυχολογία. Συγγραφέας των βιβλίων: Ψυχο-λογικές Σχέσεις, Ψυχο-λογικά Μυστικά (που μακάρι να γνώριζα νωρίτερα) και To Παράδοξο Μονοπάτι προς το Νόημα της Ζωής.
Το Psychology.gr είναι εγκεκριμένος εκδότης στην υπηρεσία Google News. Ακολουθήστε μας για να έχετε πρόσβαση στην αρθρογραφία και άμεση ενημέρωση για έρευνες ψυχολογίας και θέματα ψυχικής υγείας:
Psychology.gr - Google News
.jpg)
.jpg)
