Περνούν οι μέρες, οι εβδομάδες, οι μήνες, τα χρόνια και διαπιστώνεις ότι βρίσκεσαι εκεί όπου ήσουν και πριν, ή σε μία περίπου παρόμοια κατάσταση. Έλεγες ότι θα κάνεις το ένα, το άλλο, ότι θα αλλάξεις την κατάσταση, ότι θα αλλάξεις τον εαυτό σου, αλλά αφέθηκες στην κατάσταση, παράτησες τον εαυτό σου, δεν τόλμησες, δεν έκανες, δεν…
Κι έμεινες πρακτικά εκεί όπου ήσουν. Στην ίδια σχέση, στην ίδια δουλειά, στο ίδιο σπίτι, στους ίδιους φίλους, στην ίδια προβληματική θέση και κατάσταση.
Είναι πολύ ανθρώπινο το βόλεμα. Πολύ. Ο εγκέφαλος από τη φύση του θέλει να κάνει οικονομία δυνάμεων και ενέργειας και θα κάνει ό,τι μπορεί λιγότερο και πιο τεμπέλικα για να περάσει η ώρα, η μέρα, ο χρόνος. Θα κοπιάσει πρώτα για να μας κρατήσει ζωντανούς, μετά για να ικανοποιήσει τις ανάγκες μας και μετά τις επιθυμίες μας.
Αλλά θα κοπιάσει όσο λιγότερο μπορεί. Έτσι, μπορεί να θέλουμε, να ονειρευόμαστε, να επιθυμούμε, να σχεδιάζουμε, αλλά να μην κάνουμε.
Και υπάρχουν και οι φόβοι. Ο φόβος του διαφορετικού, του καινούριου, του απρόβλεπτου. Ο φόβος του να ξαναπάθουμε κάτι που πάθαμε στο παρελθόν και πονά. Ο φόβος της αποτυχίας. Ο φόβος του να κατακριθούμε, να απορριφθούμε, να γίνουμε αντικείμενο κοινωνικού σχολιασμού ή ακόμα και περίγελος.
Ο φόβος της μοναξιάς τελικά, ότι αν κάνουμε κάποιο λάθος θα μείνουμε μόνοι και απομονωμένοι, που ισοδυναμεί με κοινωνικό θάνατο και, στην ψυχή μας, με συναισθηματικό θάνατο. Η ιδέα της αλλαγής φέρνει φόβους κι οι φόβοι σαμποτάρουν την αλλαγή και μας αφήνουν στο ασφαλές βόλεμα, ακόμα και αν αυτό έχει προβλήματα, ακόμα και μεγάλα.
Θέλει ρίσκο να αλλάξουμε, να κάνουμε σημαντικά πράγματα, καινούρια, δύσκολα. Και το να μην το κάνουμε είναι η φυσική μας προδιάθεση. Εκτός αν από αυτό εξαρτάται η επιβίωσή μας ή η ανταπόκριση σε μία στρεσογόνα κατάσταση.
Γι’ αυτό και κάνουμε αλλαγές και σημαντικά καινούρια πράγματα στη ζωή μας πιο συχνά όταν δεν γίνεται αλλιώς, όταν το να μην κάνουμε πονά, στρεσάρει υπερβολικά, μας βγάζει από την ισορροπία μας.
Επίσης, οι περισσότεροι έχουμε από τη φύση μας μία λανθασμένη αίσθηση του χρόνου, νομίζουμε ότι έχουμε απεριόριστο χρόνο να ζήσουμε και να κάνουμε πράγματα, ενώ αυτό δεν ισχύει, και αναβάλλουμε εύκολα.
Μάλιστα, όταν έχουμε μεγαλώσει αρκετά και είμαστε μεσήλικες, αρχίζουμε και αντιλαμβανόμαστε το χρόνο διαφορετικά, ότι περνά πολύ πιο γρήγορα. Αλλά τότε μπορεί να είναι πια αργά για να κάνουμε πολλά από αυτά που θέλουμε.
Επιπλέον, νομίζουμε ότι αφήνοντας τα πράγματα ως έχουν, αυτά θα συνεχίσουν να είναι έτσι, όπως μας βολεύουν, κι αυτό σχεδόν πότε δεν ισχύει. Οι καταστάσεις είναι δυναμικές, ανατροπές συμβαίνουν για οποιονδήποτε λόγο και αυτό που ισχύει σήμερα, ακόμα και αύριο ή σε μία ώρα από τώρα, μπορεί να έχει αλλάξει.
Εκεί βεβαίως είναι που μετράει η ικανότητα προσαρμογής, αυτή η ίδια ικανότητα που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε, όταν εμείς οι ίδιοι ανατρέψουμε την κατάσταση προς την επιθυμητή κατεύθυνση, αντί να βολευόμαστε και να αιφνιδιαστούμε.
Κάποιοι από τη φύση τους είναι πιο συντηρητικοί και επιρρεπείς στο βόλεμα, ενώ άλλοι από τη φύση τους είναι πιο ριψοκίνδυνοι, πιο άνετοι με την αλλαγή, ίσως ακόμα και πιο απερίσκεπτοι.
Για τους περισσότερους το βόλεμα είναι ένα ναρκωτικό, γλυκό ή πικρό, ανάλογα με τα αποτελέσματά του, αλλά και κατάρα γιατί μας κλείνει τις πόρτες στα καλύτερα που μπορεί να έρθουν, αν εμείς κινητοποιηθούμε για αυτά. Και τα οποία πιθανώς δεν θα έρθουν από μόνα τους.
Θέλουμε μία καλύτερη σχέση, αλλά δεν κάνουμε κάτι για αλλάξει. Ή θέλουμε έναν καλύτερο άνθρωπο στη σχέση μας και δεν κάνουμε ό,τι χρειάζεται για να αποδεσμευτούμε από αυτόν που έχουμε. Ή νιώθουμε και λέμε συνέχεια ότι μας αξίζει μία καλύτερη δουλειά, αλλά μένουμε σε αυτήν μέχρι να πάρουμε σύνταξη.
Μπορεί να φέρει μεγάλη απογοήτευση η συνειδητοποίηση ότι χάθηκε χρόνος, χάθηκαν ευκαιρίες, χάθηκαν ακόμα και άνθρωποι και σχέσεις από τη ζωή μας, ή παρέμειναν και μας ταλαιπώρησαν γιατί δεν κάναμε αυτό που χρειαζόταν.
Εύκολα αυτή η απογοήτευση μπορεί να γίνει ματαίωση ή ακόμα και απελπισία και τότε είναι πολύ δύσκολο να σηκωθούμε, να κοιτάξουμε όχι μόνο πού βρισκόμαστε αλλά και πού θέλουμε να πάμε και να αρχίσουμε να κινούμαστε. Όμως αυτό ακριβώς πρέπει να κάνουμε!.
Δεν έχει νόημα να νιώθουμε ενοχές για το βόλεμα, για την καθυστέρηση που επιδείξαμε στο να κάνουμε πράγματα, ακόμα και για μήνες ή χρόνια. Είπαμε, ανθρώπινο είναι και φυσιολογικό και ο καθένας σχεδόν μπορεί να την πατήσει.
Αυτό που έχει νόημα και ουσία είναι να αναγνωρίσουμε έστω και καθυστερημένα το βόλεμα, τι είναι αυτό που χρειάζεται να γίνει και αποφεύγουμε, να πάρουμε μία απόφαση έστω και τώρα να κάνουμε τη μετακίνηση, και μετά να κάνουμε εκκίνηση της μηχανής υλοποίησης που όλοι διαθέτουμε στον εγκέφαλό μας.
Ας δούμε μερικές πρακτικές που διευκολύνουν την εκκίνηση αυτής της μηχανής, τη μετάβαση από το βόλεμα στο ξε-βόλεμα, την κινητοποίηση και την μετακίνηση προς την επιθυμητή κατεύθυνση:
1. Να ακούμε προσεκτικά τους φίλους μας όταν προσπαθούν να μας ξυπνήσουν από το λήθαργο του βολέματος. Όταν μας λένε «κουνήσου», «προχώρα», «ξεκόλλα», «κάνε κάτι λοιπόν», «τι περιμένεις;», «πόσο θα το αφήσεις αυτό να συνεχίζεται έτσι;», «δεν καταλαβαίνω γιατί δεν αντιδράς» και τα παρόμοια, σίγουρα κάτι βλέπουν σε εμάς και την κατάστασή μας που αξίζει να το συνειδητοποιήσουμε και να κάνουμε κάτι.
2. Η απογοήτευση και η ματαίωση από τις σκέψεις σχετικά με τι δεν έχουμε κάνει, πόσο καθυστερήσαμε, τι έχουμε χάσει, πόσο δύσκολο είναι πια να προσπαθήσουμε κ.ο.κ. είναι σημαντικά εμπόδια. Ας εστιάσουμε μόνο στις σκέψεις σχετικά με το τι θέλουμε, τι είναι εφικτό, πώς θα κινητοποιηθούμε, ακόμα και να οραματιστούμε το αποτέλεσμα σε ένα βαθμό.
Αν οι αρνητικές σκέψεις και τα αρνητικά συναισθήματα είναι επίμονα και «κολλάμε» σε αυτά, χρησιμοποιούμε τεχνικές όπως π.χ. του mindfulness ή του EFT (Τεχνικές Συναισθηματικής Απελευθέρωσης) για να ξεκολλήσουμε.
3. Να μην σχεδιάζουμε να κάνουμε πάρα πολλά πράγματα και κυρίως πολλές αλλαγές ταυτόχρονα. Αυτό κάνει το μέλλον να φαίνεται βουνό και ως γνωστόν τα βουνά χρειάζονται πολύ κόπο και χρόνο για να ανεβούμε και τα αποφεύγουμε. Επικέντρωση σε ένα, δύο, το πολύ τρία σημαντικά και σε ένα βαθμό εφικτά.
4. Μακροπρόθεσμα σχέδια είναι πιο σίγουρο ότι θα υλοποιηθούν αν ξεκινήσουν με κάποιο τρόπο άμεσα και αν περιλαμβάνουν μικρότερα, σε χρόνο και κόπο, ενδιάμεσα στάδια.
5. Μία μεγάλη αλλαγή είναι πιο εύκολο να εγκαταλειφθεί από μία μικρή, πριν ακόμα ξεκινήσει η προσπάθεια ή ακόμα και κατά την υλοποίηση. Καλύτερα λοιπόν μία άμεση μικρή αλλαγή που θα γίνει εύκολα και γρήγορα, αλλά είναι στην επιθυμητή κατεύθυνση, αμέσως μετά μία επόμενη μικρή εύκολη αλλαγή στην ίδια κατεύθυνση κ.ο.κ.
6. Η αποφυγή του πόνου είναι, από τη φύση μας, πιο έντονο κίνητρο από την επίτευξη της ευχαρίστησης. Μία αλλαγή λοιπόν που γίνεται για να ανακουφιστούμε είναι πιο εύκολο να γίνει από μία που απλά θα μας πάει σε ένα καλύτερο μέρος. Αν έχουμε ήδη πόνο, τέλεια, έχουμε και το καλύτερο κίνητρο για αλλαγή.
Αν δεν υπάρχει πόνος, μπορούμε είτε να προσπαθήσουμε να συνειδητοποιήσουμε πόσο κακό μας κάνει το βόλεμα στην παρούσα φάση ή πόσο κακό θα μας κάνει αν συνεχιστεί, και έτσι να προκαλέσουμε ή να διεγείρουμε τον πόνο.
7. Να έχουμε ένα σύστημα υπενθύμισης και αφύπνισης που να μας εμποδίζει να ξαναβολευτούμε, εκεί όπου θέλουμε να αλλάξουμε. Αυτό μπορεί να είναι π.χ. ένα γραπτό ημερολόγιο δράσης, ένας βοηθός υπενθύμισης και ελέγχου μας (accountability partner), μία εφαρμογή στο κινητό μας με λίστα τι να κάνουμε και αυτόματες υπενθυμίσεις, κ.λπ.
8. Να φροντίζουμε τον εαυτό μας και το σώμα μας για να έχει περισσότερη ενέργεια. Είπαμε, το βόλεμα είναι εξοικονόμηση ενέργειας, οπότε όσο λιγότερη έχουμε, τόσο περισσότερο επιδιώκουμε το βόλεμα. Να φροντίζουμε τη διατροφή μας, την υγεία μας, την ενυδάτωσή μας, την ανάπαυσή μας, αλλά και την πνευματική μας ξεκούραση. Να ασκούμαστε για να έχουμε ευελιξία και ενεργητικότητα στο σώμα, που επηρεάζει και την ευελιξία και την ενεργητικότητα του εγκεφάλου μας.
Σημείωση: Δεν είναι μόνο το βόλεμα η αιτία που δεν κάνουμε πράγματα και δεν αλλάζουμε. Άλλες αιτίες μπορεί να είναι εσωτερικές συγκρούσεις (αντικρουόμενες ανάγκες, πεποιθήσεις, συναισθήματα), μπλοκαρισμένη σκέψη ή λανθασμένοι τρόποι σκέψης, κατάθλιψη, ακόμα και ήπια ή και συγκαλυμμένη που όμως επηρεάζει την λειτουργικότητα, αλλά και καταστάσεις εντός ή στα όρια της ψυχοπαθολογίας.
Γενικά, αν έχετε επίμονη και χρόνια αποφυγή δράσης, αντίδρασης ή εξέλιξης στη ζωή σας, αν ζορίζεστε να μετακινηθείτε από τη θέση σας και να αλλάξετε κατεύθυνση, είναι καλό να ζητήσετε τη βοήθεια ειδικού για να εντοπιστούν οι αιτίες και να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά.
Ο Υπάτιος Βαρελάς είναι προπονητής ζωής (Life Coach) με ειδίκευση και πιστοποίηση σε EFT (Emotional Freedom Techniques) και NLP (Neuro-Linguistic Programming). Βοηθά το ευρύ κοινό, στελέχη επιχειρήσεων και επαγγελματίες να ξεπεράσουν αυτοπεριορισμούς, να αυξήσουν την απόδοσή τους, να ξεμπλοκάρουν, να θέσουν και να επιτύχουν στόχους, να εξελιχθούν, μέσω ατομικών συνεδριών και ομαδικών προγραμμάτων. Είναι ο ιδρυτής και επικεφαλής της CHANGE (www.change.gr), εκπαιδευτής στο EFT (www.eft.gr) και συγγραφέας άρθρων και βιβλίων. Ονειρεύεται έναν καλύτερο κόσμο και κάνει ό,τι μπορεί για να αλλάξουν οι άνθρωποι και να τον φτιάξουν.
