Σώμα και συναισθήματα : η αλληλένδετη και αμφίδρομη σχέση τους χαρίζει δύναμη και δίνει νόημα και αξία στη ζωή μας.
Το σώμα συνιστά αναπόσπαστο στοιχείο της ανθρώπινης δράσης και μια σύνθετη ψυχοσυναισθηματική οντότητα, που διαδραματίζει ενεργό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο βιώνουμε τις κοινωνικές σχέσεις. Δεν συνιστά μόνο ένα αμετάβλητο και βιολογικό αντικειμενικό στοιχείο αλλά και μια ζωντανή υποκειμενική πραγματικότητα.
Μέσω του σώματος βιώνουμε και αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο : όπως έχει χαρακτηριστικά αναφέρει ο Γάλλος φιλόσοφος Maurice Merleau - Ponty ''το σώμα μας είναι για τον κόσμο ό,τι και η καρδιά για τον οργανισμό'' (1962), είναι ο τρόπος του να είναι κανείς στον κόσμο (being-in-the-world), συνιστά την ίδια την άποψη που έχουμε για τον κόσμο.
Δεν είμαστε απλοί παρατηρητές του κόσμου, λόγω του γεγονότος ότι είμαστε πάντα δεμένοι με μια ζωντανή σχέση με αυτόν, η οποία είναι θεμελιωμένη στη δραστηριότητα του σώματος. Παράλληλα, μεταφέροντας μηνύματα προς το κοινωνικό περιβάλλον για τα ατομικά χαρακτηριστικά και τη μοναδικότητά μας, το σώμα συνιστά κύριο συστατικό της ταυτότητας του ατόμου και αναπόσπαστο στοιχείο έκφρασης και προβολής της προσωπικότητας και του εαυτού.
Τα συναισθήματα, ως μια επιμέρους διάσταση του σωματοποιημένου υποκειμένου, διαπερνούν κάθε πλευρά της ανθρώπινης εμπειρίας και όλες τις κοινωνικές σχέσεις. Αποτελούν τρόπους εξωτερίκευσης της εσωτερικής κατάστασης του ατόμου και αναπόσπαστα στοιχεία της κοινωνικής έκφρασης, αφού μέσω των συναισθημάτων βιώνουμε την κοινωνικότητά μας και συμμετέχουμε στις κοινωνικές μας επαφές.
Τα συναισθήματα αφενός λειτουργούν ως η ''κόλλα'' που φέρνει τους ανθρώπους κοντά και καθιστά βιώσιμες τις κοινωνικές και πολιτιστικές δομές και αφετέρου είναι αυτά που μπορούν να οδηγήσουν τα άτομα σε αντίθετη πορεία, δηλαδή να ''γκρεμίζουν'' τις κοινωνικές δομές και να αμφισβητούν τις πολιτιστικές παραδόσεις.
Με τον τρόπο αυτό η εμπειρία, η συμπεριφορά, η αλληλεπίδραση και η οργάνωση είναι συνδεδεμένες με την κινητοποίηση και την έκφραση των συναισθημάτων. Ο Αμερικανός κοινωνιολόγος Randall Collins (1990) χρησιμοποίησε τον όρο ‘συναισθηματική ενέργεια’ προκειμένου να σχολιάσει τον τρόπο με τον οποίο το συναίσθημα οδηγεί την ανθρώπινη συμπεριφορά.
Τα συναισθήματα συνιστούν κινητήριο δύναμη της ανθρώπινης ύπαρξης, όχι μόνο επειδή κυβερνούν τις υποκειμενικές ατομικές εμπειρίες, αλλά επειδή ενεργοποιούν επίσης την ανταπόκριση των άλλων, διευκολύνοντας την κοινωνική αλληλεπίδραση.
Στη σύγχρονη κοινωνία της ανασφάλειας, της επικινδυνότητας και της αλλοτρίωσης, η απογοήτευση και η αβεβαιότητα για το μέλλον δημιουργεί συχνά μια κενότητα συναισθημάτων, η οποία έχει ως αποτέλεσμα τα σύγχρονα άτομα να φτάνουν πολλές φορές στο σημείο να φοβούνται ακόμα και να αισθανθούν, αναστέλλοντας και καταπιέζοντας τα συναισθήματά τους ή ακόμα και ‘κοιμίζοντάς’ τα.
''Σύμμαχος'' των ''ναρκωμένων'' συναισθημάτων υπήρξε η καταναλωτική κουλτούρα, στο πλαίσιο της οποίας είχε δοθεί έμφαση στην εξωτερική εμφάνιση του σώματος, δηλαδή του φαίνεσθαι, και στην κατανόηση της προσωπικής ανάπτυξης από την άποψη της επίδειξης, αγνοώντας τη συναισθηματική σφαίρα της ανθρώπινης ύπαρξης και προωθώντας τη ''ρηχότητα'' και την ''επιδερμικότητα''.
Με τη σημερινή οικονομική κρίση να επηρεάζει αρνητικά το βιοτικό επίπεδο όλων, οι πολλαπλές απογοητεύσεις και ματαιώσεις, τόσο σε προσωπικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο, οδηγούν τα άτομα σε αρνητικές σκέψεις, με αποτέλεσμα να πορεύονται χωρίς ελπίδες και χωρίς προσδοκίες.
Αυτό έχει ως συνέπεια συχνά να ‘βουλιάζουν’ μέσα σε μια αυστηρή και μοιρολατρική προσέγγιση της ζωής και να χρησιμοποιούν το μυαλό τους για να παραμένουν σε μια κατάσταση άγχους ή ακόμα χειρότερα παθητικότητας, απόσυρσης και παραίτησης από τη ζωή.
Έτσι, σήμερα, χρειάζεται περισσότερο από ποτέ τα σύγχρονα άτομα να αφυπνίσουν τα συναισθήματά τους, τα οποία ‘κατοικούν’ μέσα στο σώμα τους και δεν αγοράζονται με καμία τιμή : πρόκειται για ένα εσωτερικό ''περιουσιακό στοιχείο'' που κανένας δεν μπορεί να τους αφαιρέσει και για έναν πλούτο που δεν τελειώνει ποτέ.
Ακόμη και η απελευθέρωση αρνητικών συναισθημάτων, όπως της θλίψης, της πικρίας, του άγχους, του θυμού, της οργής, μπορεί να δημιουργήσει θετικά αποτελέσματα αν τα άτομα μάθουν να τα διαχειρίζονται και να τα εκφράζουν με παραγωγικό τρόπο.
Η βίωση όσο γίνεται περισσότερων συναισθημάτων και η εξωτερίκευση και έκφρασή τους μπορεί να αποτελέσει μια ανεξάντλητη πηγή δύναμης και ένα στήριγμα στις δυσκολίες της σύγχρονης καθημερινότητας. Η ενέργεια των συναισθημάτων μετατρέπεται σε έμπνευση και δημιουργία, με αποτέλεσμα όσο περισσότερες συναισθηματικές εμπειρίες βιώνουν τα άτομα τόσο περισσότερες δυνατότητες προσωπικής ανάπτυξης να έχουν.
Μέσω της αφύπνισης των συναισθημάτων τους, τους δίνεται η δυνατότητα να βελτιώσουν τόσο τη σχέση τους με τον εαυτό τους όσο και την αλληλεπίδρασή τους με τον εξωτερικό κόσμο και να αποκτήσουν μια πιο θετική αντίληψη για την ίδια τη ζωή.
Η βίωση, η εκδήλωση και η ενίσχυση θετικών συναισθημάτων, όπως της χαράς, της ελπίδας, της υπομονής, της αγάπης, του ενθουσιασμού, αλλά και του δυναμισμού, της αυτοπεποίθησης, της αυτοεκτίμησης, μπορεί να προσφέρει στα άτομα πολλαπλά οφέλη και σημαντική βελτίωση τόσο σε επίπεδο υγείας όσο και σε επίπεδο ευκαιριών για εξέλιξη σε όλους τους τομείς της ζωής τους : από την οικοδόμηση περισσότερο ποιοτικών διαπροσωπικών σχέσεων μέχρι τη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στο χώρο εργασίας τους.
Επιπλέον, βάζοντας το συναίσθημα του πάθους σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής τους, παύουν να είναι θεατές της ζωής και δημιουργούν τις προϋποθέσεις για περισσότερη ευτυχία, αφού ο πραγματικός κίνδυνος βρίσκεται στην παραίτηση.
Η αφύπνιση των συναισθημάτων μπορεί να αποτελέσει το έναυσμα για την ενεργοποίηση του σώματος και να ωθήσει τα άτομα να βιώσουν με δυναμικό τρόπο το σώμα τους, ανατρέποντας το φαινόμενο της απάθειας και της αδράνειας και αποκλείοντας το φόβο από τη ζωή τους. Εκτιμώντας αυτά που μπορεί να τους προσφέρει το σώμα τους και όλα όσα μπορούν να κάνουν με αυτό, τα σύγχρονα άτομα έχουν τη δυνατότητα να βιώσουν με πιο ευχάριστο και ξεχωριστό τρόπο την καθημερινότητά τους.
Μέσω της βίωσης απλών και ανέξοδων σωματικών εμπειριών και δραστηριοτήτων, όπως της άθλησης, του υγιεινού τρόπου ζωής, της αξιοποίησης ενός χόμπι ή της έναρξης μιας νέας και πρωτόγνωρης ασχολίας, του έρωτα, της φιλίας και γενικότερα των διαπροσωπικών σχέσεων, τα άτομα μπορούν να απολαύσουν το σώμα τους και να το κρατήσουν ζωντανό, αντλώντας από αυτό θετικά συναισθήματα.
Επιπλέον, η ανιδιοτελής προσφορά, δηλαδή ο εθελοντισμός, ο οποίος βρίσκεται στη βάση της ενσυναίσθησης, της ικανότητάς μας να συμμετέχουμε στη συναισθηματική εμπειρία του άλλου, μπορεί να προσφέρει στα άτομα έντονη εσωτερική ικανοποίηση και πληρότητα.
Αξιοποιώντας τις δυνάμεις που έχει το σώμα και μεγιστοποιώντας τις δυνατότητές του, δίνεται στα άτομα η δυνατότητα όχι μόνο να εκφραστούν αποτελεσματικότερα με το σώμα τους στις κοινωνικές τους σχέσεις, αλλά και να αντιδράσουν, αλλάζοντας όλους τους ανασταλτικούς παράγοντες που θεωρούν ότι τους ‘κρατούν πίσω’.
Η κατανόηση του σώματος όχι μόνο ως βιολογικής ύπαρξης αλλά και ως μιας ενεργητικής και δυναμικής οντότητας μπορεί να παράγει τόσο την ατομική όσο και την κοινωνική δράση ανάλογα με τη θέληση και τα συναισθήματα του ζωντανού υποκειμένου.
Συνειδητοποιώντας ότι τα πάντα είναι συνέπεια της ενσώματης ύπαρξής τους και έχοντας ως εργαλεία αντίστασης τα συναισθήματά τους, τα άτομα μπορούν να αποκλείσουν οποιαδήποτε επιρροή ή άσκηση εξουσίας και να διαχειριστούν το σώμα τους ως ένα δυναμικό στοιχείο που εξελίσσεται σε σχέση με τις επιθυμίες τους.
Ακούστε τη ''φωνή'' των συναισθημάτων σας…δώστε τον λόγο στο σώμα σας!
Κοινωνιολόγος, Διδάκτωρ Ψυχολογίας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου