Η ασφυκτική αγάπη, οι σχέσεις εξάρτησης, μας κλέβουν τις αληθινές σχέσεις.
Ωραίος σαν θεός και μέγας κυνηγός. Ο Ενδυμίων. Μια μέρα παρασύρθηκε και συνέχισε να κυνηγά ως αργά. Ο ήλιος έδυσε κι εκείνος εξακολουθούσε να καταδιώκει το θήραμά του μέχρι που η λαμπερή σελήνη ανέβηκε στον ουρανό. Και καθώς αρμένιζε γαλήνια στο στερέωμα έστρεψε το βλέμμα της στη Γη. Κοίταξε κάτω και τον είδε. Κι εκείνος αυτήν.
Και τότε συνέβη κάτι παράξενο. Δέθηκαν με κάτι σαν μάγια. Έναν έρωτα που καθήλωσε τον Ενδυμίωνα. Όμως για να ενωθεί με την ουράνια αγαπημένη του έπρεπε να πέσει σε έναν παράξενο ύπνο, λέει ο μύθος, κι από εκείνη τη βραδιά εξακολουθούσε να κοιμάται ενώ μέσα στον ύπνο του ερωτοτροπούσε με τη θεά Σελήνη κάνοντας μαζί της 50 κόρες. Τόσες, όσοι οι σεληνιακοί μήνες που μεσολαβούσαν ανάμεσα σε κάθε αρχαία ολυμπιάδα.
Ο έρωτας του Ενδυμίωνα και της Σελήνης έμεινε παροιμιώδης για την καθήλωση στην οποία τον οδήγησε. Ο κυνηγός είχε γίνει θήραμα. Η συμβολική σημασία του αξύπνητου αλλά δραστήριου ερωτικά ύπνου του ήταν μια υπόμνηση γι αυτό που μας συμβαίνει όταν ερωτευόμαστε: μια υπνωτισμένη προσκόλληση του νου σε ένα ερωτικό αντικείμενο.
Από μια άποψη όλοι οι έρωτες μας υπνωτίζουν και μας προκαλούν ένα είδος καθήλωσης τουλάχιστον όσο διαρκεί το πρώτο διάστημα, του μέλιτος. Όμως, όταν περάσει η πρώτη «τρέλα» ο ένας από τους δυο μισοξυπνάει. Και τότε αλίμονό του εκείνου που τα μάτια του είναι ακόμα θολά από τον ύπνο και εξακολουθεί να κοιτάζει μαγεμένος τον ερωτικό του σύντροφο.
«Μέσα στη νύχτα μαγεμένος ο Ενδυμίων από την ετερόφωτη Σελήνη δεν υποψιάζεται ούτε τη σκοτεινή πλευρά της» γράφει ο ποιητής Νίκος Αντωνάτος περιγράφοντας μια πραγματικότητα που αφορά εκείνους που προσδένονται ασφυκτικά στο ερωτικό άρμα του συντρόφου τους και δεν καταφέρνουν να ξεκολλήσουν ακόμα και χρόνια μετά, όταν περάσει όλο το εύλογο και παράλογο διάστημα του έρωτα. Λες και ζουν και υπάρχουν μόνο για τον άλλο.
Οι δικές τους ανάγκες, τα δικά τους γούστα, ο εαυτός τους εξαφανίζονται. Ο άλλος αναγορεύεται σε παντοδύναμο θεό που έχει τη δύναμη να επιφέρει την πιο ακραία ευτυχία ή δυστυχία στον ψυχισμό του ερωτικά υποτελούς. Τον ανεβάζει στα ουράνια ή τον καταβαραθρώνει στα Τάρταρα με μια λέξη, μια κίνηση, μια άρνηση να σηκώσει το τηλέφωνο ή μια θερμή ματιά. Τα πάντα διογκώνονται και αποκτούν τεράστια σημασία, ακόμα και το πετάρισμα των βλεφάρων.
O άνθρωπος - Κισσός
Εκείνοι που αγαπούν ασφυκτικά αγκαλιάζουν σαν κισσός. Ταυτόχρονα διαπερνώνται από ριπές ζήλιας αν ο σύντροφός τους κοιτάξει αλλού και βυθίζονται στην πιο μαύρη απελπισία με την αδιαφορία του. Σαν βρέφη που αποκόπτονται βίαια από τον μαστό της μάνας τους θρηνούν σπαρακτικά με την απομάκρυνσή του.
Πώς γεννιέται όμως αυτή η ασφυκτική αγάπη; Είναι βαθιά ψυχολογική εξάρτηση; Υπόλειμμα από την εποχή που είμαστε ένα με τη μητέρα μας; Απόπειρα να ξαναβρούμε έναν απωλεσθέντα παράδεισο; Ή μήπως πρόκειται για την αναβίωση μιας σχέσης από προηγούμενη ζωή; Σύμφωνα με τη θεωρία της μετενσάρκωσης όλοι έχουμε ανοιχτούς λογαριασμούς και ημιτελείς καταστάσεις από το παρελθόν, από άλλες ζωές. Ανάμεσά τους υπάρχουν κάποιες συναισθηματικές εκκρεμότητες.
Σχέσεις που έμειναν μετέωρες. Κάτι τις διέκοψε απότομα. Ο ένας από τους δυο πέθανε ή χρειάστηκε να φύγει μακριά ή εξαναγκάστηκε για διάφορους λόγους να εγκαταλείψει τη σχέση. Εκείνος που έμεινε πίσω κράτησε μέσα του το σοκ του χωρισμού και μια ανεκπλήρωτη βαθιά ανάγκη που καταγράφηκε στην ψυχή του αφήνοντας μια αίσθηση αγωνίας και ανασφάλειας.
Έτσι, όταν ξανασυναντά σε επόμενη ζωή το αγαπημένο πρόσωπο έχει την τάση να προσδεθεί επάνω του για να μην το ξαναχάσει. Η θεωρία της μετενσάρκωσης δίνει με αυτόν τον τρόπο μια εξήγηση για τις έντονες σχέσης εξάρτησης. Μια άλλη παρεμφερής προσέγγιση υποστηρίζει πως οι ασφυκτικές σχέσεις δημιουργούνται ανάμεσα σε αδελφές ψυχές που όταν ξανασυναντούν η μια την άλλη προσδένονται με ισχυρότατα δεσμά.
Σαν αυτά που περιγράφει ο Πλάτων στο Συμπόσιό του για τους ανθρώπους που ήταν κάποτε στρογγυλοί και που ο Δίας διαχώρισε κι από τότε ψάχνουν το άλλο τους μισό που σαν το συναντήσουν το αγκαλιάζουν μεθυσμένοι από χαρά και δεν ξεκολλάνε πια. Πίσω από όλες τις θεωρίες και τους μύθους διαφαίνεται πάντα ένας ψυχολογικός παράγων. Μια ανάγκη για επανασύνδεση. Μια βαθύτερη λαχτάρα για έναν άρρηκτο δεσμό.
Πρόκειται για τη βαθιά νοσταλγία της ψυχής μας που αποζητά ξανά την πρώτη της αγάπη, δηλαδή την μακαριότητα της σύνδεσής της με το Όλον, το Θεό. Όμως, στην καθημερινότητα αυτό παίρνει άλλες μορφές. Η πιο κοινή είναι οι ερωτικές μας εμμονές.
Οι Ναρκομανείς του Έρωτα
Κάπως, κάποτε όλοι το διαπιστώσαμε από πρώτο χέρι πως υπάρχουν έρωτες που μας κάνουν και βγάζουμε φτερά. Αλλά υπάρχουν κι άλλοι έρωτες που μας τα δένουν. Σφιχτά, τόσο σφιχτά που ξεχνάμε ότι τα έχουμε και νομίζουμε πως το μόνο που μας μένει είναι να αρπαχτούμε από το αγαπημένο πρόσωπο.
Για να υψωθούμε με τα δικά του φτερά. Για να έχουμε λόγο ύπαρξης, αξία ως άνθρωποι και για να έχει η ζωή μας νόημα και χαρά. Κι έτσι γινόμαστε φόρου υποτελείς στην αγάπη. Συμπεριφερόμαστε σαν ναρκομανείς. Αυτός ο χαρακτηρισμός μάλιστα δεν είναι καν μια υπερβολή αλλά μια επιστημονική αλήθεια. Οι ψυχολόγοι δεν διστάζουν να επισημάνουν πως εκτός από τους εθισμένους στα ναρκωτικά και το αλκοόλ, υπάρχουν και οι εθισμένοι στην αγάπη.
Προσδένονται ασφυκτικά πάνω σε ένα άλλο πρόσωπο και ζουν τη ζωή τους μέσα από αυτό. « Ακόμα κι αν χρειαστεί να αποκηρύξει τη βάφτισή του, όλα τα σκεύη και τα σύμβολα για τη σωτηρία της ψυχής του, είναι τόσο δέσμιος του έρωτά της ώστε εκείνη μπορεί να κάνει, να ξεκάνει και να ξανακάνει ό,τι θέλει σ’ αυτόν όσο η πείνα του γι αυτήν κυριαρχεί σαν θεός μέσα του» γράφει ο Σαίξπηρ στον Οθέλλο.
Μέγας γνώστης της ανθρώπινης ψυχής και των παθών της ο μεγάλος αυτός συγγραφέας έχει άλλη μια ακόμα πιο ζοφερή περιγραφή της ερωτικής υποτέλειας. Μάλιστα, αναγνωρίζοντας ότι όντως πρόκειται για μια κατάσταση ύπνωσης την τοποθετεί στο «Όνειρο Καλοκαιρινής Νύχτας». Εκεί, η μαγικά ερωτοχτυπημένη ηρωίδα του απογυμνώνεται από κάθε αξιοπρέπεια καθώς ζητιανεύει την ερωτική εύνοια του αγαπημένου της. « Είμαι σκυλί σου» του λέει «κι όσο εσύ με δέρνεις τόσο σου κουνάω την ουρά μου.
Λοιπόν σαν τέτοιο μεταχειρίσου με, κλώτσα με, χτύπα με, παράτησέ με, χάσε με, μόνο την άδεια δώσε μου σε μένα την ανάξια να τρέχω το κατόπι σου». Λες κι η ίδια της η ζωή κρεμόταν από την παρουσία του. Λες και κάθε αξία που θα μπορούσε να έχει, εκείνος της την έδινε.
Ακόμα και με την περιφρόνησή του. Ποιος άραγε θα μπορούσε ποτέ να νιώσει έτσι παρά μόνο εκείνος που με κάποιο τρόπο έχει ξεχάσει τον εαυτό του και βρίσκεται σε κάτι βαθύτερο κι από ύπνο. Σε κατάσταση νάρκης. Σαν τον Ενδυμίωνα.
Τα βήματα της απεξάρτησης
Φαίνεται λοιπόν πως κάπως έτσι βιώνεται πράγματι γιατί όπως προκύπτει εκείνος που παγιδεύεται στον ερωτικό εθισμό αποκτά τη συμπεριφορά του ναρκομανούς. Αποζητά ξανά και ξανά με απόγνωση την παρουσία και την ανταπόκρισή του ερωτικού του αντικειμένου κι όταν δεν την έχει υποφέρει από ένα κανονικό στερητικό σύνδρομο που συμπεριλαμβάνει και σωματικά συμπτώματα.
Παθαίνει ταχυπαλμίες ή λιποθυμικές τάσεις. Πέφτει σε κατάθλιψη και παραίτηση. Κυριεύεται από έντονη νευρικότητα κι απελπισία.
Τελικά, αισθάνεται ανημπόρια να τα βγάλει πέρα στη ζωή χωρίς την «αγάπη» του άλλου γι αυτό και μια μερίδα ψυχολόγων προτείνουν ειδικά προγράμματα απεξάρτησης στηριγμένα στα 12 βήματα όπως αυτά των Ανώνυμων Ναρκομανών ή Ανώνυμων Αλκοολικών. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως όσοι πάσχουν από ερωτικό εθισμό υποφέρουν βαθιά και στην ψυχή και στο σώμα γιατί μέσα τους, στο ίδιο το σώμα τους μαίνονται οι χημικές θύελλες.
Ειδικές μελέτες του εγκεφάλου αποκαλύπτουν πως ένας νευροδιαβιβαστής, η φαινυλεθυλαμίνη, μια ουσία που εκκρίνεται όταν είμαστε ερωτευμένοι προκαλεί συναισθήματα ευφορίας και ενθουσιασμού μαζί με μια έντονη υπερδιέγερση.
Κάθε φορά που νιώθουμε κύματα μακαριότητας και αγαλλίασης να μας τυλίγουν καθώς συναντάμε τον άνθρωπο που είμαστε ερωτευμένοι, στον εγκέφαλό μας έχει παραχθεί μια νέα «δόση» αυτής της ουσίας. Δεν είναι λοιπόν απλά σχήμα λόγου αλλά βιοχημική πραγματικότητα όταν μερικοί λένε στον αγαπημένο τους «είσαι το ναρκωτικό μου».
Οι Ερωτικά Υποτελείς και οι Φυγάδες
Υπάρχουν δυο βασικές κατηγορίες παικτών στο ερωτικό παιχνίδι: εκείνοι που είναι πρόθυμοι να γίνουν ερωτικά υποτελείς κι εκείνοι που προσπαθούν να κρατηθούν μακριά από τον κίνδυνο της ερωτικής δέσμευσης. Οι εξαρτημένοι και οι αντι-εξαρτημένοι. Οι δεύτεροι βγάζουν πύρινους λόγους για τις αρετές της μοναχικότητας, της αυτοδιάθεσης και της ελευθερίας ενώ οι εξαρτημένοι δεν κουράζονται ποτέ να παραθέτουν τις χαρές της συντροφικότητας, του μοιράσματος και της στοργικής στενής σχέσης.
Αν και συνήθως αυτοκατατασσόμαστε σε μια από τις δυο κατηγορίες υπάρχει το ενδεχόμενο ακόμα και ο αντι-εξαρτημένος να «κολλήσει» σε μια σχέση. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να εξηγηθεί ως μια συνάντηση με τον σύντροφο που κάποτε σε άλλη ζωή χάθηκε προτού προλάβει η σχέση να φθαρεί. Κατά κανόνα πάντως επιλέγουμε έναν από τους δύο ρόλους .
Όμως, ενώ οι ερωτικά υποτελείς και οι φυγάδες παραμένουν μόνιμα στο στρατόπεδό τους έχουν παράλληλα τον τρόπο τους να βρίσκουν ο ένας τον άλλο. Αν κοιτάξετε γύρω σας, ή και στη ζωή σας, θα δείτε πως αυτοί οι διαφορετικοί μεταξύ τους τύποι έλκονται αμοιβαία. Δημιουργούν σχέσεις τις οποίες ο εξαρτημένος επιδιώκει να είναι στενές, υποστηρικτικές και αυτοκόλλητες ώστε να κάνουν τα πάντα μαζί, ενώ ο αντι-εξαρτημένος διεκδικεί το δικαίωμά του στην ελευθερία, στην απόσυρση και στην αυτοδιάθεση.
Ποιος έχει δίκιο; Στην πραγματικότητα κανείς. Και οι δυο φοβούνται εξίσου. «Οι αντι-εξαρτημένοι φοβούνται να ανοιχτούν, να δεσμευτούν, να αφήσουν την καρδιά τους ανοίξει και να αγαπήσει γιατί ρισκάρουν τον τρομερό πόνο της απόρριψης ή της εγκατάλειψης. Οι ερωτικά εξαρτημένοι αρπάζονται από τον άλλον για να μη νιώθουν τη μοναξιά τους, το κενό , τον βαθύ πόνο που υπάρχει μέσα τους» γράφει στο βιβλίο του "Face to face with Fear" o δρ. Tόμας Τρομπ.
Δεν αντέχω τη μοναξιά !
Ο μεγαλύτερος τρόμος του ερωτικά εξαρτημένου είναι να μείνει μόνος του ή να μην αγαπιέται. Γι αυτό συχνά δημιουργεί απελπισμένες σχέσεις και καταβάλει εξίσου απελπισμένες προσπάθειες να τις διατηρήσει. Προσπαθεί να ευχαριστήσει τον πολύτιμο άλλο, να τον κολακέψει, να προσαρμοστεί στις επιθυμίες και τις παραξενιές του και σιγά – σιγά δίχως να το καταλάβει καταλήγει ικέτης της αγάπης του.
Με τον καιρό χάνει τα δικά του όρια, την αίσθηση του εαυτού του. Οι υποχωρήσεις του υπονομεύουν την ατομική του αίσθηση αξιοπρέπειας και αξίας και τότε αισθανόμενος πως δεν αξίζει και πολλά γίνεται ακόμα πιο υποχωρητικός και πρόθυμος να ικανοποιήσει τον σύντροφό του. Όσο πιο πολύ χάνει τον εαυτό του στον άλλο τόσο περισσότερο γαντζώνεται επάνω του για να υπάρχει.
Μέσα σ’ αυτόν τον φαύλο κύκλο ο συναισθηματικά εξαρτημένος αναπτύσσει έναν περίτεχνο τρόπο χειρισμού: υπερπροσφέρει, γίνεται χίλια κομμάτια και ύστερα θυματοποιείται νιώθοντας κατά βάθος θυμό και για τον εαυτό του και για τον άλλο. Αν μάλιστα αυτός ο άλλος είναι ο τύπος του αντι-εξαρτημένου θα αντιμετωπίζει όλη αυτή την υπερπροσφορά σαν μια ασφυκτική αγκαλιά νιώθοντας καταπίεση, απειλή αλλά και ενοχές.
Ο ερωτικά υποτελής σύντροφός του θα φροντίσει να του τις καλλιεργήσει. Τα παράπονα του για αδιαφορία, έλλειψη συναισθηματισμού και διαθεσιμότητας τον κάνουν και νιώθει ακόμα εντονότερη τη διάθεση να αποσυρθεί στα ενδιαφέροντά του και να απομακρυνθεί από τη σχέση που πλέον τη νιώθει σαν βάρος αν όχι σαν διώκτη του.
Έτσι ξεσπά ανάμεσα στο ζευγάρι ο τρίτος παγκόσμιος. Κανείς δεν έρχεται πρόσωπο με πρόσωπο με τις πραγματικές ανάγκες του.
Όταν γκρεμίζονται οι ψευδαισθήσεις
Όλοι είμαστε αιχμάλωτοι του μικρού παιδιού μέσα μας. Εκείνου που πίστεψε πως μόνο του δεν αξίζει και δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα και πως πρέπει να βρει κάποιον που θα του δώσει αξία και ασφάλεια. Εκείνου που πίστεψε πως όλοι αργά ή γρήγορα εγκαταλείπουν, φεύγουν ή πεθαίνουν.
Ο εξαρτημένος ρίχνει το βάρος στον σύντροφό του δίχως να αναλαμβάνει τις ευθύνες του εαυτού του περιμένοντας από αυτόν να του θεραπεύσει τη βαθιά υπαρξιακή του μοναξιά. Ο αντι-εξαρτημένος αρνείται με τη σειρά του να συνειδητοποιήσει τη βαθιά του ανάγκη για συντροφικότητα και ζεστασιά κι έτσι αποσύρεται στον ιδιωτικό του κόσμο για να νιώσει ασφαλής.
Μολονότι εμφανίζεται πιο αυτάρκης η περίφημη μοναχικότητά του γίνεται η ασπίδα του και κρύβεται πίσω της για να μην αισθανθεί τον φόβο του πληγωμένου παιδιού που κατοικεί μέσα του και πάσχει από βαθύ φόβο εγκατάλειψης. «Καλύτερα να παραιτηθεί κανείς από την ψευδαίσθηση ότι μπορεί να βρει έναν σύντροφο που θα τον καταλάβει και θα τον αγαπήσει αληθινά.
Άλλωστε, φροντίζω μόνος μου τον εαυτό μου πολύ καλύτερα. Το να ανοιχτώ και να εμπλακώ σε μια στενή ερωτική σχέση δεν έχει νόημα. Αργά ή γρήγορα θα καταλήξει κι αυτή σε μια νέα απογοήτευση». Με αυτές τις ψευδαισθήσεις τρέφει τον εαυτό του ο φυγάς των στενών σχέσεων ενώ ο ερωτικά υποτελής έχει πειστεί πως κάπου υπάρχει ο τέλειος σύντροφος.
Εκείνος που θα τον καταλάβει πραγματικά, θα τον αγαπήσει και θα διώξει μακριά του κάθε σκιά πόνου και μοναξιάς. Σε όποια από τις δύο θέσεις κι αν βρισκόμαστε πιστεύουμε εξίσου σε παραμύθια. Στην πραγματικότητα, μέχρι να αποφασίσουμε να κάνουμε ψυχολογική δουλειά με τον εαυτό μας, κανείς δεν βλέπει τον σύντροφό του όπως είναι.
Απλώς προβάλλουμε ο ένας στον άλλο τους φόβους ή τις ανεκπλήρωτες ανάγκες μας. Για εκείνους που έχουν μεγάλη συναισθηματική προσκόλληση στον σύντροφό τους είναι προφανές πως χρειάζεται να ξαναβρούν τον εαυτό τους. Να τον νοιαστούν προσωπικά αντί να περιμένουν από τον άλλον να το κάνει γι αυτούς. Και να τολμήσουν να κάνουν πράγματα μόνοι τους ή να πάρουν πρωτοβουλίες που δεν συμπεριλαμβάνουν τον σύντροφό τους όπως το να πάνε με άλλη παρέα μια εκδρομή. «Τι νιώθω ; Τι θέλω πραγματικά;
Πώς μπορώ να δείξω έμπρακτη αγάπη και φροντίδα στον εαυτό μου; Μήπως ήρθε η ώρα να μου αφιερώσω προσωπικό χρόνο και να με τιμήσω;» Ιδού 4 βασικά ερωτήματα με τα οποία μπορεί ο συναισθηματικά εξαρτημένος να ξεκινήσει το συναρπαστικό ταξίδι που θα τον οδηγήσει και πάλι στον εαυτό του και θα του επιστρέψει την ενέργειά του πίσω.
Και αυτός όπως και ο αντι-εξαρτημένος χρειάζεται να βρουν το θάρρος να κοιτάξουν με αληθινή εντιμότητα τον εαυτό τους. Αυτή είναι τελικά μια πανανθρώπινη αλήθεια που όσο δεν την αντικρίζουμε θα συνεχίζουμε να χτίζουμε και να γκρεμίζουμε σχέσεις εσαεί.
Εσένα, τον Εαυτό σου αναζητάς
Ενήλικες που ερωτοτροπούμε ενώ τα πληγωμένα και φοβισμένα παιδιά μέσα μας πεινούν και διψούν για αγάπη και αποδοχή. Και πίσω από αυτά τα παιδιά, στο βάθος του είναι μας, σαλεύει κάτι ακόμα βαθύτερο: μια υπαρξιακή λαχτάρα για επανασύνδεση με έναν εαυτό τέλειο και ολοκληρωμένο που δεν έχει ανάγκη να βρει κάποιον για να συμπληρωθεί. Είναι ήδη πλήρης.
Από την κατάσταση της πληρότητάς του μπορεί να δημιουργήσει ολοκληρωμένες σχέσεις επεκτείνοντας τον εαυτό του και ακτινοβολώντας τη χαρά και την αγάπη του στους άλλους. Αυτή είναι η βαθύτερη θεραπεία του υπαρξιακού μας διαχωρισμού. Το ξαναθυμήθηκα σε ένα πρόσφατο ταξίδι στην Κωνσταντινούπολη όπου παραβρέθηκα σε μια σέμα, μια τελετή περιστρεφόμενων Δερβίσηδων.
Φεύγοντας αγόρασα ένα βιβλίο με ποιήματα του αρχηγού του τάγματος, του μεγάλου σούφι μυστικιστή του 13ουαιώνα Τζελαλεντίν Ρουμί. Στην πρώτη σελίδα αποκαλύπτει το μεγάλο μυστικό των σχέσεων: «Αν μπορέσεις αληθινά να κοιτάξεις το πρόσωπο του Αγαπημένου θα δεις τον εαυτό σου σε Εκείνον. Εσύ είσαι ο οίκος εσύ και ο οικοδεσπότης. Δεν υπάρχει κανείς άλλος εκτός από εσένα άλλωστε. Εσένα, τον εαυτό σου είναι που αναζητάς. Εσένα.»
Ιουλίας Πιτσούλη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου