Να αγοράσω αυτό το πουκάμισο ή το άλλο, να μείνω στο σπίτι αυτό ή να φύγω, σε ποιο σχολείο να στείλω τα παιδιά, είναι αυτός ο κατάλληλος σύντροφος για μένα ή μήπως όχι; Καθημερινά καλούμαστε να αποφασίσουμε για τα πιο απλά ως τα πιο σημαντικά ζητήματα της ζωής μας και η διαδικασία της απόφασης δεν είναι πάντα εύκολη και γρήγορη. Πολλές φορές η λήψη αποφάσεων γίνεται τόσο βασανιστική που ευχόμαστε να υπήρχε κάτι να μας σπρώξει προς τη «σωστή» κατεύθυνση.
Στην αρχαιότητα υπήρχαν οι μάντεις, η Πυθία, οι Θεοί στους οποίους απευθύνονταν οι άνθρωποι όταν δεν μπορούσαν ή δεν τολμούσαν να αποφασίσουν μόνοι τους. Παρόλη τη σοφία, την δύναμη, την διορατικότητα τους όμως (ή μήπως εξαιτίας όλων αυτών;) ούτε αυτοί δεν έδιναν έτοιμες λύσεις, δεν απάλλασσαν τους ανθρώπους από την ευθύνη και το ρίσκο της τελικής τους απόφασης.
Στη σημερινή εποχή τα πράγματα έχουν αλλάξει (κάπως). Για να προχωρήσουμε στη ζωή μας, να προσεγγίσουμε τους στόχους μας και να πάρουμε λιγότερο ή περισσότερο σημαντικές αποφάσεις επιστρατεύουμε τη λογική και τις γνώσεις μας, προσπαθούμε να συλλέξουμε όσο περισσότερες πληροφορίες γίνεται, να εξετάσουμε όλες τις εναλλακτικές λύσεις.
Αντιμετωπίζουμε κάθε δίλημμα, κάθε επικείμενη απόφαση σαν μία διαδικασία κατά την οποία, αν ζυγίσουμε τα υπέρ και τα κατά, το κόστος και το όφελος, θα καταλήξουμε στη σωστή επιλογή. Πράγματι, μερικές φορές έτσι συμβαίνει.
Πάρα πολλές φορές όμως αυτή η τόσο εκλογικευμένη διαδικασία δεν μας οδηγεί πουθενά. Ακόμα και σε περιπτώσεις που γνωρίζουμε τι είναι «αντικειμενικά» καλό και τι όχι, τι θα μας ωφελούσε περισσότερο και τι θα μας ζημίωνε, διστάζουμε ή αισθανόμαστε εντελώς ανίκανοι να πάρουμε μια απόφαση.
Και φτάνουμε κι εμείς να καταφεύγουμε, όχι στο μαντείο των Δελφών αλλά στις (λιγότερο σοφές μάλλον) χαρτορίχτρες και στα μέντιουμ, αφού πρώτα έχουμε ταλαιπωρήσει φίλους και γνωστούς ζητώντας τους ξανά και ξανά συμβουλές και γνώμες.
Τι είναι αυτό που ψάχνουμε; Κάποιον να προβλέψει με βεβαιότητα τις συνέπειες των αποφάσεων μας; Μάλλον όχι, γιατί κατά βάθος εμείς ξέρουμε καλύτερα απ' τον καθένα τι κερδίζουμε και τι χάνουμε με κάθε μας απόφαση, όπως ξέρουμε βαθιά μέσα μας και ότι κάθε βήμα που κάνουμε στη ζωή μακροπρόθεσμα έχει αναπόφευκτα και θετικές και αρνητικές συνέπειες.
Αυτό που - φαινομενικά τουλάχιστον - χρειαζόμαστε είναι μια «κλωτσιά» που να μας κάνει να ξεκολλήσουμε ή δυο τρία λόγια που να κάνουν τη ζυγαριά να γείρει λιγάκι παραπάνω. Φυσικό και κατανοητό άλλωστε αφού πολύ λίγοι είναι μάλλον αυτοί οι αποφασιστικοί, τολμηροί, ορμητικοί τύποι που προχωρούν χωρίς να διστάζουν, ακολουθούν χωρίς ενδοιασμούς αυτό που θέλουν και οι όποιοι φόβοι τους δεν τους εμποδίζουν να κυνηγούν τους στόχους τους.
Οι πιο πολλοί από μας όμως έχουμε μικρές ή μεγάλες στιγμές στη ζωή μας που αισθανόμαστε εντελώς ανίκανοι να αποφασίσουμε, σαν να μην ξέρουμε τι θέλουμε και τι προσδοκάμε. Τις στιγμές αυτές αισθανόμαστε αδύναμοι, ανεπαρκείς, άβουλοι, άχρηστοι.
Σε μια εποχή που καλούμαστε συνεχώς να μην επαναπαυόμαστε, να είμαστε ευέλικτοι και κινητικοί και να είμαστε διαρκώς έτοιμοι να αδράξουμε ευκαιρίες, η αδυναμία να αποφασίσει κανείς θεωρείται σχεδόν αναπηρία.
Πώς είναι δυνατόν να μην ξέρω τι θέλω, γιατί δεν τολμώ, γιατί παραμένω στα ίδια, είναι κάποια απ' τα βασανιστικά ερωτήματα που μας κάνουν να νιώθουμε περιφρόνηση και απαξία για τον ίδιο μας τον εαυτό.
Πολλοί άνθρωποι ξεκινούν μια ψυχοθεραπεία επειδή αισθάνονται «κολλημένοι» κι ανίκανοι να αποφασίσουν για τη ζωή τους, άλλοι αναπτύσσουν ψυχικές ή ψυχοσωματικές διαταραχές, άγχη, φοβίες, κατάθλιψη, διαφόρων ειδών πόνους και ενοχλήσεις.
Τι είναι όμως αυτή αδυναμία στη λήψη αποφάσεων; Τι κρύβεται πίσω από μια απλή ή δύσκολη απόφαση που προκαλεί τόση ανησυχία, ακόμη και πανικό; Καμία πραγματιστική, «αντικειμενική» απάντηση δεν δικαιολογεί τόσο έντονα συναισθήματα. Ένα παράδειγμα:
Η Όλγα είναι 35 ετών, τραπεζική υπάλληλος επί 11 συνεχή χρόνια. Ζει μόνη της από τότε που χώρισε πριν 3 χρόνια. Λατρεύει το χορό όπου από μικρή ήταν πολύ καλή και ήθελε να γίνει χορεύτρια. Σπούδασε όμως οικονομικά γιατί οι γονείς της το θεωρούσαν απαραίτητο και με τη μεσολάβηση κάποιου γνωστού του πατέρα της βρέθηκε η «καλή θέση» στην τράπεζα.
Μετά από τόσα χρόνια αισθάνεται παγιδευμένη στη δουλειά της, έχει αφήσει το χορό εντελώς, δεν έχει διάθεση να κυνηγήσει προαγωγές, θα ήθελε να αρχίσει κάτι καινούργιο αλλά φοβάται οποιαδήποτε αλλαγή. Αισθάνεται σαν να μην μπορεί να πάρει καμιά απόφαση για τη ζωή της, κατηγορεί τον εαυτό της, νιώθει θλιμμένη, αγχωμένη, κουρασμένη και ανίκανη.
Τα «λογικά» επιχειρήματα της Όλγας είναι οι δυσκολίες στην αγορά εργασίας, οι οικονομικοί λόγοι, το ότι «είναι μια τόσο καλή δουλειά». Από την άλλη μεριά η έλλειψη ικανοποίησης και η θλίψη που αισθάνεται, δείχνουν ότι γι' αυτή την ίδια, αυτή τη στιγμή, αυτή η δουλειά έχει πάψει να είναι «τόσο καλή» αλλά κυρίως το ερώτημα που γεννιέται είναι, πόσο χειρότερα μπορεί να γίνουν τα πράγματα όταν κάποιος αισθάνεται ήδη τόσο θλιμμένος και άχρηστος; Τι είναι αυτό που την φοβίζει τόσο;
Κάθε απόφαση δεν είναι απλά ένα καινούριο βήμα αλλά περιλαμβάνει δυο ακόμη παράλληλες διαδικασίες. Όταν παίρνουμε μία απόφαση, καλούμαστε να διαλέξουμε κάτι και να απορρίψουμε κάτι άλλο, να αφήσουμε πίσω μας πράγματα τα οποία, μπορεί να μην ξαναβρούμε ποτέ.
Κάθε απόφαση είναι συνυφασμένη με μία απώλεια και όσο πιο σημαντικό ή χρήσιμο έχει υπάρξει για μας - κάποτε, έστω - αυτό που χάνουμε, τόσο πιο δύσκολα το αποχωριζόμαστε. Αυτή είναι η μία δύσκολη πλευρά της απόφασης.
Η άλλη είναι η ίδια η πράξη της απόφασης που είναι πάντα μία πράξη μοναχική. Όσο πιο σημαντική είναι μια απόφαση για τη ζωή μας τόσο πιο πολύ μας κάνει να συνειδητοποιούμε ότι κανείς άλλος δεν μπορεί να αποφασίσει για μας, κανείς δεν μπορεί να μας απαλλάξει απ' την ευθύνη της ζωής μας.
Η άρνηση να αποφασίσουμε συγγενεύει στενά με την άρνηση της μοναξιάς και κρύβει μέσα της την βαθιά επιθυμία κι ανάγκη να υπήρχε κάποιος που να αποφάσιζε για μας ή έστω να έπαιρνε από πάνω μας ένα μέρος του βάρους αυτού. Όσο πιο πολλή μοναξιά αισθανόμαστε, τόσο πιο βαριές και δύσκολες φαίνονται οι αποφάσεις και αντίστροφα, όσο περισσότερο δυσκολευόμαστε να πάρουμε αποφάσεις τόσο πιο μόνοι νιώθουμε.
Φαίνεται λοιπόν πως η λήψη αποφάσεων είναι πολύ περισσότερο από το ζύγισμα δεδομένων και την επιλογή του πιο «σωστού». Μπορούμε να βοηθήσουμε τον εαυτό μας όταν αισθανόμαστε αναποφάσιστοι και ακινητοποιημένοι; Μπορούμε, άλλοτε λιγότερο κι άλλοτε περισσότερο. Μπορούμε τουλάχιστον να συμμαχήσουμε μαζί του σ' αυτή τη δύσκολη διαδικασία.
- Ας επιτρέπουμε στον εαυτό μας να αρνείται να αποφασίσει. Όσο κι αν όλοι γύρω παριστάνουν πώς το να αγοράσεις σπίτι, να αλλάξεις δουλειά, να βρεις σύντροφο, να αλλάξεις ζωή είναι το πιο αυτονόητο και πιο εύκολο πράγμα που υπάρχει, στην πραγματικότητα δεν είναι.
Έχουμε κάθε δικαίωμα να φοβόμαστε, να διστάζουμε, να μην προχωράμε. Ο κάθε άνθρωπος έχει το δικό του ρυθμό και πολλές φορές παίρνει χρόνια να βρούμε τι φοβόμαστε και να καταφέρουμε να το αντιμετωπίσουμε. Όταν έρθει αυτή η στιγμή, δεν εξαφανίζονται δια μιας οι φόβοι αλλά αισθανόμαστε μ' ένα παράξενο τρόπο ότι «τα σημάδια είναι ευνοϊκά».
- Ας ελαφραίνουμε το βάρος των αποφάσεων «τεμαχίζοντας» τους στόχους μας. «Θέλω να αλλάξω τη ζωή μου» είναι ένας στόχος ισοπεδωτικός, καταδικασμένος τις περισσότερες φορές να καταρρεύσει στα πρώτα κιόλας βήματα. Μικροί πραγματοποιήσιμοι στόχοι αντίθετα είναι ικανοί να μας κινητοποιήσουν και να μας δώσουν μια πρώτη γεύση επιτυχίας και διάθεση για περισσότερο.
- Ας μοιραζόμαστε το βάρος των αποφάσεων όσο γίνεται. Δεν μπορεί κανείς να αποφασίσει για τη δική μας ζωή, η αίσθηση όμως ότι υπάρχουν κι άλλοι που νοιάζονται, που συμμετέχουν στη ζωή μας και συνεισφέρουν στις αποφάσεις μας μπορεί να είναι πολύ ανακουφιστική και να μας σπρώξει παρακάτω έστω κι αν δεν ακολουθήσουμε τις συμβουλές τους.
- Ας αποφασίζουμε θετικά: Είναι πιο εύκολο να πραγματοποιήσουμε αυτό που θέλουμε να κάνουμε από αυτό που δεν θέλουμε. Είναι δηλαδή πιο δύσκολο να ακολουθήσουμε το «δεν θέλω πια ...(να καπνίζω, να μην κάνω τίποτα, να δουλεύω τόσο πολύ)» από το «θέλω ...(να ξαναρχίσω χορό, να μαζέψω μερικά χρήματα, να ομορφύνω το δωμάτιο μου).
Οι περισσότεροι φοβόμαστε τις αποφάσεις ή τουλάχιστον αυτές που συνειδητοποιούμε σαν τέτοιες, παρόλο που στην πραγματικότητα η ζωή μας είναι μία διαρκής, ατελείωτη σειρά από αποφάσεις και κάθε βήμα που κάνουμε (αλλά και κάθε ένα που δεν κάνουμε) είναι μία μικρή -αλλά καθόλου ασήμαντη- απόφαση.
Συμβουλές από την ψυχολόγο Λουίζα Βογιατζή, www.mypsychologist.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου