Η ζωή μας; Ένα θεατρικό έργο. Στη διανομή άλλος πήρε το ρόλο του θύματος, άλλος το ρόλο του τέλειου, άλλος του σωτήρα, του επαναστάτη, του συναισθηματικά στερημένου ή του αποτυχημένου. Σενάρια ζωής που ο καθένας μας έχει βαλθεί να υλοποιήσει. Αυτά είναι τα Πρότυπα Πόνου.
Οι παγίδες ζωής που στήνουμε στον εαυτό μας προσπαθώντας … να τον προστατέψουμε! Κάποτε, στις εποχές που οι μάχες γίνονταν σώμα με σώμα οι πολεμιστές κρατούσαν ασπίδες με χαραγμένα επάνω τους σύμβολα και λέξεις που δήλωναν κάτι χαρακτηριστικό για τον ασπιδοφόρο. Σαν να ήταν ένα είδος ταυτότητας.
Με τα πρότυπα πόνου γίνεται κάτι αντίστοιχο. Κρατάμε αόρατες ασπίδες που έχουν πάνω τους φράσεις που δεν είναι γραμμένες αλλά τις δηλώνουμε μέσα από τη στάση μας. Αν κοιτάξετε γύρω σας μπορείτε να τις «διαβάσετε» στον τρόπο που ζει και σχετίζεται ο καθένας μας.
Στο μονοπάτι της ζωής κινούνται εκείνοι που η ασπίδα τους αποκαλύπτει τους άκαμπτους κανόνες τους : «Ναι έχω υψηλές απαιτήσεις από τον εαυτό μου, τα θέλω όλα τέλεια», ή φανερώνει την υποδούλωσή τους: «Για να είμαι καλά πρέπει ο άλλος να είναι καλά και θα κάνω τα πάντα γι αυτό». Άλλων οι ασπίδες δηλώνουν αυθαιρεσία με ένα «Είπα – ξείπα. Δικαίωμά μου!» κι άλλες, εγκατάλειψη και κακοποίηση : «Γιατί πάντα τραβάω εκείνους που στο τέλος με εγκαταλείπουν ή με απαξιώνουν;»
Για να προστατευτούμε, για να διαφυλάξουμε τον τρυφερό, ευαίσθητο πυρήνα μας όλοι κάποια στιγμή πήραμε από μια ασπίδα. Όταν τα γεγονότα της ζωής μας φόβιζαν και μας πονούσαν αναζητήσαμε ως παιδιά έναν τρόπο αντίδρασης. Η ανάγκη μας να προστατευτούμε μάς οδήγησε να υιοθετήσουμε ερμηνείες και συμπεριφορές που όταν τις επιλέγαμε φαίνονταν πραγματικές ασπίδες.
Όμως, με τον καιρό έγιναν η φυλακή μας, περιόρισαν τους ορίζοντές μας και τελικά υπονόμευσαν τις σχέσεις και την αυτοπεποίθησή μας. Τα υιοθετήσαμε ως λύσεις ανάγκης αλλά μας παγίδεψαν. Έτσι έγιναν τα Πρότυπα Πόνου μας, οι Παγίδες της Ζωής μας που επιπλέον παρεμποδίζουν την βαθύτερη επαφή μας με τον πνευματικό εαυτό μας.
Δεν τα καταλαβαίνουμε γιατί τα Πρότυπα Πόνου είναι σαν τυλιγμένα μέσα σε μια ομίχλη. Τα συνειδητοποιούμε φευγαλέα. Έχουν όμως τη δύναμη να υπονομεύσουν την ευτυχία μας. Είναι σενάρια πόνου και μοναξιάς.
Η αντοχή στον πόνο έχει όρια
Στο Ανακαλύπτοντας τη ζωή σας ξανά οι ψυχολόγοι Τζέφρευ Γιουνγκ και Τζάνετ Κλόσκο αναφέρονται σ’ αυτές ακριβώς τις παγίδες ζωής επισημαίνοντας πως έχουν τρία κοινά χαρακτηριστικά:
· Είναι ισόβιες (εκτός κι αν τις εγκαταλείψουμε),
· Είναι αυτοκαταστροφικές,
· Είναι εθισμοί, επειδή το εγώ αγωνίζεται να τις διατηρήσει πάση θυσία.
Έτσι, τελικά στοιχειώνουν τη ζωή μας με επιλογή καταστάσεων και συντρόφων που επαληθεύουν και ενισχύουν τον πόνο και με ερμηνείες διαστρεβλωτικές της πραγματικότητας. Τα καλά νέα είναι πως ευτυχώς αυτά τα σενάρια ζωής δεν είναι αμετάκλητα.
Δεν γεννηθήκαμε με αυτά. Τα μάθαμε, άρα είναι επίκτητα και συνεπώς μπορούμε να τα αντικαταστήσουμε με νέα μάθηση. Γιατί αργά ή γρήγορα συνειδητοποιούμε πως η αντοχή στον πόνο μπορεί να είναι μεγάλη αλλά έχει όρια.
Αναγνωρίζουμε έστω κι αμυδρά ότι πρέπει να υπάρχει κι άλλος τρόπος. Αλλά θα χρειαστεί πρώτα να τα δούμε και να τα παραδεχθούμε μαζί με τα σκιώδη μέρη που έχουμε απωθήσει. Να πούμε «ναι» σε όλα χωρίς εξαίρεση, και να τα λυτρώσουμε με την αγάπη μας. Γιατί τελικά ο βαθύτερος τρόπος θεραπείας είναι η εσωτερική συγχώρεση.
Βασικά Χαρακτηριστικά Προτύπων Πόνου
Ø Συναισθηματικη Αποστερηση « Δεν θα με νοιαστείς». Χαρακτηρίζεται από την πεποίθηση ότι οι βασικές ανάγκες του ατόμου δεν πρόκειται να καλυφθούν από τους άλλους. Συχνά οι γονείς είχαν επίσης το πρότυπο της Συναισθηματικής Αποστέρησης.
Ø Εγκατάλειψη/ Αστάθεια « Θα σε χάσω». Το άτομο χαρακτηρίζεται από την αναμονή ότι θα χάσει σύντομα αυτόν με τον οποίο έχει συναισθηματική σχέση. Πιστεύει ότι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο οι προσωπικές σχέσεις θα τελειώσουν οπωσδήποτε. Ως παιδί ίσως είχε είτε εμπειρία θανάτου είτε διαζυγίου των γονιών. Αυτό το πρότυπο πόνου δημιουργείται όταν οι γονείς είναι ανίκανοι να καλύψουν τις ανάγκες των παιδιών τους π.χ. Άφηναν συχνά μόνο το παιδί ή ήταν απρόβλεπτοι, ασταθείς στην παρουσία τους ή στις αντιδράσεις τους για μεγάλες χρονικές περιόδους.
Ø Δυσπιστία / Κακοποίηση «Δεν σε εμπιστεύομαι». Το άτομο περιμένει ότι οι άλλοι θα το πληγώσουν ή ότι οι άλλοι επίτηδες θα το βλάψουν . Δυσκολεύεται να εμπιστευτεί. Στην παιδική ηλικία ίσως κακοποιήθηκε ή αδικήθηκε από τους γονείς ή και τους συνομηλίκους του.
Ø Κοινωνικός Αποκλεισμός «Είμαι απ’ έξω». Κυριαρχεί η πεποίθηση ότι το άτομο είναι αποκομμένο από τον κόσμο, διαφορετικό και ότι δεν αποτελεί μέρος καμιάς ομάδας. Στην παιδική ηλικία οι γονείς ή συχνά και οι ίδιοι ήταν διαφορετικοί από τους άλλους ανθρώπους.
Ø Ελαττωματικότητα / Ντροπή «Δεν αξίζω». Υπάρχει ντροπή και η πεποίθηση ότι το άτομο είναι εσωτερικά ελαττωματικό. Φοβάται ότι αν οι άλλοι έρθουν πιο κοντά θα το αναγνωρίσουν και θα απορρίψουν τη σχέση. Στην παιδική ηλικία οι γονείς ήταν πολύ επικριτικοί κι έκαναν το παιδί να νιώθει ανάξιο να αγαπηθεί.
Ø Αποτυχία «Θα αποτύχω». Το άτομο νιώθει ανίκανο για επιδόσεις ανάλογες με των άλλων σε τομείς: σχολείου, καριέρας, σπορ. Δεν επιδιώκει να καταφέρει κάτι επειδή πιστεύει ότι θα αποτύχει. Στην παιδική ηλικία του φέρθηκαν σαν να ήταν «αποτυχία» στο σχολείο, στο παιχνίδι ή στα σπορ κ.ά.
Όσοι έχουν ισχυρό αυτό το πρότυπο συχνά νιώθουν βλάκες, αδέξιοι, ατάλαντοι ή χωρίς γνώσεις. Συνήθως οι γονείς δεν ήταν υποστηρικτικοί ούτε ενθαρρυντικοί ώστε το παιδί να επιμείνει και να πετύχει στους διάφορους τομείς .
Ø Εξάρτηση «Δεν τα καταφέρνω μόνη/ος». Χαρακτηρίζεται από την πεποίθηση ότι το άτομο δεν είναι ικανό να χειριστεί τις καθημερινές φροντίδες και ευθύνες στηριζόμενο μόνο στις δικές του δυνάμεις. Έτσι εξαρτάται υπερβολικά από τους άλλους ζητώντας τη βοήθειά τους προκειμένου να πάρει αποφάσεις ή να κάνει νέα ξεκινήματα. Γενικά οι γονείς δεν ενθάρρυναν τα παιδιά αυτά να δρουν με ανεξαρτησία και εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και δεν τα θεώρησαν ικανά να φροντίσουν τον εαυτό τους.
Ø Τρωτότητα «Φοβάμαι κι ανησυχώ». Το άτομο με αυτό το πρότυπο πόνου έχει συνεχή αγωνία ότι κάτι κακό θα του συμβεί κι ότι θα έρθει αντιμέτωπο με μια καταστροφή (οικονομική, φυσική, υγείας, κακοποίησης κλπ). Συχνά γίνεται υποχόνδριο. Έχει την τάση επίσης να παίρνει υπερβολικά μέτρα προστασίας για να νιώθει ασφάλεια και γίνεται προληπτικό.
Συχνά αιτία γι αυτό ήταν ένας πολύ φοβισμένος γονιός που πέρασε στο παιδί την ιδέα ότι ο κόσμος είναι επικίνδυνος. Μπορεί επίσης να υπήρξε και ένα περιστατικό απώλειας ή καταστροφής στην οικογένεια.
Ø Υποδούλωση / Αυτοθυσία. «Πρώτα εσύ». Το άτομο καταλήγει να θυσιάζει τις δικές του ανάγκες προκειμένου να βοηθήσει τους άλλους κι όποτε τύχει να προτάξει τον εαυτό του έναντι των άλλων νιώθει ενοχή. Ως παιδί μπορεί να ένιωσε υπεύθυνο για το καλώς έχειν ενός ή και των δυο γονιών.
Έχει την τάση να υποκύπτει στις πιέσεις και τον έλεγχο των άλλων προκειμένου να αποφύγει τις αρνητικές συνέπειες. Συχνά νιώθει ότι αν δεν υποκύψει και δεν υποταχθεί οι άλλοι θα εξοργιστούν μαζί του ή θα το απορρίψουν. Το αποτέλεσμα είναι να μην έρχεται σε επαφή με τα πραγματικά του θέλω έχοντας άγνοια για τις επιθυμίες και τα συναισθήματά του.
Ø Άκαμπτοι Κανόνες "Στην εντέλεια". Τα άτομα με αυτό το πρότυπο έχουν δυο κυρίαρχες πεποιθήσεις: α) ό,τι κι αν κάνουν δεν είναι αρκετά καλό, πρέπει πάντα να προσπαθήσουν περισσότερο ή / και β) ότι η αξία μετριέται με την επιτυχία, τον πλούτο, τη δύναμη και αυτά αξίζουν τη θυσία του προσωπικού χρόνου, της υγείας, των σχέσεων και της ευτυχίας. Κατά κανόνα οι γονείς του ατόμου δεν ήταν ποτέ ικανοποιημένοι από το παιδί τους.
Ø Αυθαίρετα Δικαιωματα «Έχω δικούς μου κανόνες». Το πρότυπο αυτό καθιστά δύσκολο αν όχι αδύνατο για το άτομο να αντέξει την πειθαρχία και τους περιορισμούς που υπαγορεύει η επιδίωξη στόχων. Επίσης του είναι δύσκολο να ελέγξει τις παρορμήσεις και τα συναισθήματά του. Έχει την άποψη ότι πρέπει να μπορεί να λέει, να κάνει ή να έχει ό,τι θέλει τη στιγμή που το θέλει άσχετα αν αυτό μπορεί να πληγώσει τους άλλους. Δεν σκέφτεται τι θέλουν οι άλλοι ούτε αντιλαμβάνεται ότι με τη συμπεριφορά του κάνει τους άλλους να αποξενώνονται σιγά-σιγά.
Ξαναβρίσκοντας τον Εαυτό μας
Το να συνειδητοποιήσουμε ποια Πρότυπα Πόνου στοιχειώνουν τη ζωή μας είναι ένα μεγάλο βήμα αυτογνωσίας. Κατανοώντας τα σε βάθος μας αποκαλύπτεται επίσης μια πολύ ξεκάθαρη εικόνα για τους άλλους και για τη μυστική δύναμη που κινεί και τα δικά τους νήματα.
Το πιο σημαντικό από όλα είναι να καταφέρουμε να κόψουμε αυτά τα νήματα και να ελευθερωθούμε από τους μυστικούς υπονομευτές της χαράς μας. Ευτυχώς, σε όλα τα Πρότυπα Πόνου υπάρχουν κλειδαριές, που αν τις ανοίξουμε, ξαναπαίρνουμε τη δύναμή μας πίσω ξαναβρίσκοντας την εσωτερική μας ειρήνη και το μεγαλείο μας. Τον αυθεντικό εαυτό μας.
Ιουλίας Πιτσούλη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου