Η αυτοεκπληρούμενη προφητεία είναι ένα από τα πιο αγαπημένα θέματα της pop psychology, είναι όμως στην επικαιρότητα από την εποχή του Οιδίποδα.
Το 1948 ο Robert k. Merton όρισε επιστημονικά την αυτοεκπληρούμενη προφητεία ως την επιβεβαίωση των ασυνείδητων αρνητικών ή θετικών προσδοκιών μας με τη μορφή των συνεπειών των επιλογών μας.
Με άλλα λόγια… ένας άνθρωπος μένει από λάστιχο στη μέση του πουθενά αλλά δεν μπορεί να το αλλάξει γιατί δεν έχει γρύλο.
Από μακριά διακρίνει ένα αχνό φως και όλο ελπίδα σκέφτεται ότι ίσως ο ιδιοκτήτης αυτού του σπιτιού μπορεί να του δανείσει έναν.
Προχωρώντας προς το σπίτι σκέφτεται ότι ο άλλος άνθρωπος θα του ανοίξει την πόρτα και φιλόξενα θα προσφερθεί να τον βοηθήσει.
Όσο προχωράει σκέφτεται ότι μπορεί να τον ρωτήσει γιατί ξέμεινε από κάτι τόσο σημαντικό. Μπορεί να μην έχει γρύλο.
Μπορεί να έχει και να μην θέλει να του τον δώσει.
Μπορεί να είναι ένας τρελός κι απλά να τον βρίσει.
Όσο πλησιάζει στο ξένο σπίτι η ελπίδα γίνεται επιφύλαξη και η επιφύλαξη καχυποψία.
Όταν τελικά φτάνει, χτυπάει την πόρτα, κάποιος του ανοίγει κι ο άνθρωπός μας του λέει: «βρε αϊ στο διάολο κι εσύ κι ο γρύλος σου».
Είναι δύσκολο για τον σύγχρονο άνθρωπο να επιβιώσει σε έναν τόσο απαιτητικό κόσμο, που συνεχώς αλλάζει, χωρίς κάποιου είδους μπούσουλα, κατηγοριοποίηση ή διαχωρισμό.
Στην προσπάθειά μας να προβλέψουμε το μέλλον, που δεν μπορούμε να ελέγξουμε, φτιάχνουμε ασυνείδητα σενάρια, βασισμένα σε προβλέψεις και προσδοκίες οι οποίες έχουν την τάση να επιβεβαιώνονται μέσα από τις επιλογές μας. Η επίδραση των προσδοκιών μας αποδεικνύεται πολλές φορές ισχυρότερη από τη δύναμη της φύσης και την κοινή σύμπτωση.
Βαθιά πίσω στα 80′s ανακάλυψα μια πολύ πετυχημένη κωμωδία, το Trading Places που αναλύει αυτό το δίλημμα “φύση VS ανατροφή”.
Δυο πλούσιοι κι εκκεντρικοί επιχειρηματίες στοιχηματίζουν στη δύναμη της κληρονομικότητας ενάντια στην επιρροή του περιβάλλοντος.
Με ψευδή στοιχεία, παγιδεύουν και προφυλακίζουν ένα από τα πιο χαρισματικά στελέχη τους, τον Dan Aykroyd, και στη θέση του βάζουν έναν μικροαπατεώνα που μόλις βγήκε από την φυλακή, τον Eddie Murphy.
Ο μορφωμένος και καλοαναθρεμμένος διευθυντής μπλέκει με τον υπόκοσμο και, με κόλπα και απατεωνιές, προσπαθεί να πάρει τη θέση του πίσω.
Ο μικροαπατεώνας από την άλλη προσαρμόζεται στην καλή ζωή και χρησιμοποιεί την ευφυία του για το καλό της εταιρείας που του έδωσε μια δεύτερη ευκαιρία.
Αποδεικνύεται περίτρανα ότι οι προσδοκίες των δυο πλούσιων κυρίων άλλαξαν μέσα σε μια μέρα τη ζωή των δυο ανθρώπων… άρα τοπεριβάλλον είναι πολύ πιο δυνατό από την ανθρώπινη φύση.
Με ενθάρρυνση και επιβράβευση σχεδόν όλοι μπορούν να προοδεύσουν και να αναδείξουν τις ικανότητές τους, ακόμη και ξεπερνώντας τους φυσικούς τους περιορισμούς.
Ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε τον εαυτό μας και τους ανθρώπους γύρω μας επηρεάζει ασυνείδητα τις πράξεις και τις επιλογές μας και τελικά εκπληρώνει την προφητεία που είχαμε από την αρχή στο μυαλό μας για τον καθένα.
Οι γονείς που αντιμετωπίζουν τα παιδιά τους ως χαρισματικά τα ενθαρρύνουν στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων τους, στη διεκδίκηση της επιτυχίας και στη διάκριση.
Όταν τελικά επιτυγχάνουν δεν παύουν να είναι κοινοί άνθρωποι, προικισμένοι όμως με υψηλή αυτοπεποίθηση και κίνητρο για επιτυχία.
Αυτός είναι ίσως και ο λόγος που οι σύγχρονες μελέτες αξιολογούν τα υιοθετημένα παιδιά ως πιο ευτυχισμένα κι επιτυχημένα από τα παιδιά που μεγαλώνουν με τους φυσικούς τους γονείς.
Η ανάγκη των θετών γονιών να αποδείξουν ότι αξίζουν αυτό που η φύση τους στέρησε, δηλαδή την ευκαιρία να μεγαλώσουν παιδιά, τους κάνει να δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό στην ανατροφή του θετού παιδιού.
Το παιδί, με τη σειρά του, αναγνωρίζει την αφοσίωση των γονιών του ως μια ξεχωριστή τύχη και δίνει κι αυτό τον καλύτερό του εαυτό για ν’ αποδείξει ότι την αξίζει.
Πριν από χρόνια, ήρθε στο γραφείο μου μια νεαρή μητέρα με δύο παιδιά.
Το πρώτο της παιδί ήταν ένα κοριτσάκι 9 ετών με μαθησιακές δυσκολίες και διαταραχή ελλειμματικής προσοχής.
Το μικρότερο ήταν ένα αγοράκι μόλις 2 ετών. Μπροστά στο υπερκινητικό παιδί, το βρέφος ήταν παιχνιδάκι για την ταλαιπωρημένη αυτή κοπέλα κι έτσι του έδειχνε, χωρίς φυσικά να το καταλαβαίνει, ξεκάθαρη προτίμηση.
Το μεγαλύτερο κοριτσάκι, που ήταν δικαιολογημένα απαιτητικό και κουραστικό, το αντιμετώπιζε με δυσαρέσκεια.
Στην ουσία δεν είχε ποτέ αποδεχτεί το πρόβλημά του και η γέννηση του δεύτερου παιδιού με την ταμπέλα του φυσιολογικού την έκανε να αμφισβητεί ακόμα περισσότερο την γονιδιακή ατυχία του πρώτου της παιδιού.
Το αντιμετώπιζε, λοιπόν, ως παραπτωματικό κι όχι ως υπερκινητικό.
Το παιδί άρχισε να παίρνει πράγματα από τα άλλα παιδάκια στο σχολείο. Μετά το πρώτο περιστατικό, η μητέρα αποφάσισε να με συναντήσει.
Βδομάδα με τη βδομάδα ερχόταν όλο αγωνία να μου αναφέρει τα ευρήματα των ερευνών της.
Έψαχνε καθημερινά την τσάντα της κόρης της αναζητώντας ξένα αντικείμενα, νόμιζε πως έχανε δικά της πράγματα, ακόμη και χρήματα και πάντα κατηγορούσε την κόρη της.
Οι συνεχείς καβγάδες στιγμάτιζαν το παιδί που άρχισε ν’ αναπτύσσει παραπτωματική συμπεριφορά και στο σχολείο.
Για να σπάσει αυτός ο φαύλος κύκλος έπρεπε να βοηθήσω τη μητέρα να καταλάβει ότι όλη αυτή η εμμονή της με την παραπτωματικότητα ήταν ουσιαστικά μια άρνηση στο πραγματικό πρόβλημα της κόρης της, για το οποίο ένιωθε φοβερές ενοχές, ότι της το είχε κληροδοτήσει ή προκαλέσει άθελά της.
Ένα τυχαίο περιστατικό που απ’ την αρχή χαρακτηρίστηκε ως κλοπή έφτανε για ν’ αποκαλύψει στο παιδί τις χαμηλές προσδοκίες της μητέρας του απ’ αυτό.
Συνεχίζοντας στον φαύλο κύκλο που η μητέρα είχε χαράξει ουσιαστικά αποδείκνυε πόσο εμπιστευόταν την κρίση της.
Χρειάστηκε πολλή δουλειά για ν’ αλλάξει η συμπεριφορά και των δυο, μητέρας και κόρης, και να σπάσει ο φαύλος κύκλος στον οποίο είχαν εγκλωβιστεί.
Ποιος μπορεί να πει ότι δεν έχει ζήσει κάτι τέτοιο;
Ένας καθηγητής που μας παίρνει με κακό μάτι αρκεί για να μας κάνει να παρατήσουμε το μάθημά του και να πιστέψουμε ότι δεν είμαστε και τόσο ικανοί σ’ αυτό.
Μια δυναμική γυναίκα που μπορεί να καταφέρει πολλά θεωρείται από τους άντρες χειριστική, την αντιμετωπίζουν είτε με αντίσταση είτε με υποχωρητικότητα κι αυτή όσο πεισμώνει τόσο πιο διεκδικητική και ηγεμονική γίνεται.
Ένας ευπαρουσίαστος και κοινωνικός άντρας είναι ελκυστικός για πολλές γυναίκες και ως εκ τούτου θεωρείται επιρρεπής στην απιστία, οπότε αντιμετωπίζεται εξαρχής επιφυλακτικά, δεν μπορεί να νιώσει οικειότητα κι εμπιστοσύνη μέσα στη σχέση του και κάποια στιγμή στρέφεται “κάπου αλλού” επιβεβαιώνοντας την προφητεία της συντρόφου του.
Μήπως ήρθε η ώρα να πιστέψουμε στον εαυτό μας και στους άλλους ανθρώπους;
Μήπως είναι καλύτερα να αφήσουμε τις εικασίες και τις προβλέψεις και να πέσουμε με τα μούτρα στις ισότιμες σχέσεις;
Όταν το λέω αυτό στους ανθρώπους δυσανασχετούν, ακούγεται απλό, αλλά δεν είναι και πάντα μου ζητούν οδηγίες και διευκρινίσεις.
Το μόνο που μπορώ να τους πω είναι ότι κι εγώ χαράμιζα τη ζωή μου και σαμποτάριζα τις σχέσεις μου πριν την ψυχοθεραπεία.
Εκεί έμαθα για τις ισότιμες σχέσεις και υπήρξε για μένα μια αποκάλυψη ή πιο σωστά μια απελευθέρωση.
Το να εκφράζεσαι άνετα, άμεσα, να λες αυτό που νιώθεις, να διεκδικείς τις ανάγκες σου χωρίς αναστολές σε αλλάζει ως άνθρωπο.
Και η μαγεία είναι ότι δεν γίνεσαι πιο εγωιστής, όπως πολλοί φοβούνται, αλλά πιο ευαίσθητος και ανοιχτός στις ανάγκες των άλλων.
Ο σεβασμός στον εαυτό μας μας κάνει να σεβόμαστε και τον συνάνθρωπό μας περισσότερο. Κι έπειτα όλες μας οι σχέσεις αποκτούν νόημα.
Όσο δελεαστικό κι αν ακούγεται αυτό που μόνο η ψυχοθεραπεία μέσω της αυτογνωσίας μπορεί να μας προσφέρει, ας θυμόμαστε ότι τα παιδιά, ως ανήλικα, δεν μπορούν να αντιμετωπίζονται ως ισότιμα, αλλά παρ’ όλα αυτά είμαστε υποχρεωμένοι να τους δείχνουμε σεβασμό καιαποδοχή.
Μόνο έτσι θα νιώθουν ελεύθερα να εκφράζουν τα συναισθήματα και τις ανάγκες τους και να αγωνίζονται για τα δικά τους όνειρα κι όχι για τις δικές μας προσδοκίες.
Όταν έρχονται τα δύσκολα, όταν πρέπει ν’ αντιμετωπίσουμε ένα πρόβλημα, ας μην ξεχνάμε ότι πολλά παιδιά είναι παγιδευμένα στις δικές μας επιλογές και ματαιώσεις και παλεύουν για να μας επιβεβαιώσουν ή να μας αφυπνίσουν.
Οπότε, κανένα πρόβλημα δεν ξεκινάει από τα παιδιά, όλα ξεκινάνε από τους γονείς και μπορούν να αντιμετωπιστούν με τη συνειδητή αλλαγή όλης της οικογένειας κι όχι με τον προσωπικό αγώνα του πιο αδύναμου κρίκου.
Αλλάξτε τώρα… μη σκέφτεστε πως θα το ζητήσετε, όπως ο τύπος στο ανέκδοτο με τον γρύλο!
madamefigaro.gr/psypost.org/lara shaes
PSYCHOLOGOS-MARIAKORAKA.GR
Μαρία Κορακά -Ψυχολόγος – ΨυχοΘεραπεύτρια | Κοινωνική Λειτουργός | Θεραπεύτρια Ζευγαριού & Οικογένειας
Έκφραση Ψυχής – Χώρος Συμβουλευτικής & Ψυχοθεραπείας για Ενήλικες & Εφήβους Βουραϊκού 2 (Πελεκανέικα) – Πάτρα
Τηλέφωνο Επικοινωνίας : 6974 349 109
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου