Δελφίνια : Πλάσματα μαγικά, σχεδόν παραμυθένια, με νοημοσύνη, δική τους γλώσσα και εντυπωσιακές ικανότητες επικοινωνίας. Σύντροφοι του ανθρώπου σε κάθε στιγμή της πορείας του, φορείς βαθιάς ωκεάνιας αρμονίας, αλλά και μιας ανεπαίσθητης κοσμικής νότας που μοιάζει να έρχεται από τα βάθη του σύμπαντος.
Τα δελφίνια με την παιχνιδιάρικη και καλοσυνάτη φύση τους και τη μυστηριώδη έλξη τους προς τον άνθρωπο αποτέλεσαν διαρκή πηγή έμπνευσης από τα πανάρχαια χρόνια έως και τη σύγχρονη εποχή.
Πλήθος μύθοι, θρύλοι, λογοτεχνικά έργα και πάσης φύσεως έργα τέχνης (μουσικά, εικαστικά, κινηματογραφικά) άντλησαν και αντλούν τη θεματολογία τους από αυτά τα θαυμάσια πλάσματα. Επιπλέον, η σύγχρονη επιστημονική έρευνα γύρω από την αξιοσημείωτη νοημοσύνη που διαθέτουν και τη θεραπευτική τους επίδραση πάνω στον άνθρωπο, έχει ανοίξει νέες πύλες για την κατανόηση τους.
Η παρουσία τους ήταν πάντοτε στενά συνυφασμένη με τον άνθρωπο, με δεσμούς αδιόρατους, σχεδόν παραμυθένιους, μα γερά σφυρηλατημένους από τη μαγεία και το μαγνητισμό του ωκεάνιου βυθού.
Εκεί στα βάθη της θάλασσας θα καταδυθούμε στη συνέχεια, και μέσα στην αρμονική σιγή του απέραντου γαλάζιου θα αφουγκρασθούμε τους ήχους των δελφινιών.
Θα αφεθούμε να μας οδηγήσουν σε νέες επικράτειες και θα περιπλανηθούμε σε περιοχές μιας πρωτόγνωρης γνώσης που ανακύπτει από την επαφή με ένα άλλο είδος νοημοσύνης. Ένας είδος νοημοσύνης που κάποιες παραδόσεις πιστεύουν πως προέρχεται από μακρινά αστρικά συστήματα και σταδιακά προσαρμόστηκε στο γήινο περιβάλλον.
Τα Δελφίνια στον Αρχαίο Ελληνικό Πολιτισμό
Τα δελφίνια στις παραδόσεις των λαών συχνά αναφέρονται ως «αδελφοί του ανθρώπου», ενώ η λατρεία τους ανάγεται στην πανάρχαια εποχή των μητριαρχικών κοινωνιών και τη λατρεία της Μητέρας Γης. Αξίζει να επισημανθεί πως, ετυμολογικά, η ονομασία «δελφίνι» προέρχεται από την ελληνική λέξη «δελφύς» που σημαίνει «μήτρα».
Στον ελλαδικό χώρο από τις χαρακτηριστικότερες παραστάσεις δελφινιών είναι εκείνες που συναντάμε στα έργα τέχνης του μινωικού πολιτισμού στην Κρήτη, ενώ απεικονίσεις τους έχουν ανακαλυφθεί και σε αρχαία αγγεία στη Θήρα, καθώς και σε αρχαία νομίσματα.
Αναφέρεται ότι ο Αριστοτέλης είχε μελετήσει τα δελφίνια και ότι ο Πυθαγόρας είχε πειραματιστεί με τους μελωδικούς ήχους που αυτά παράγουν και το πώς αυτοί επιδρούν πάνω στον άνθρωπο.
Ενδεικτική του σεβασμού για τα δελφίνια είναι η αναφορά που έκανε στα γραπτά του για τα δελφίνια ο Έλληνας ποιητής Οππιανός από την Κιλικία κατά τον 2ο μ.Χ αιώνα: «Τίποτα πιο θεϊκό από τα δελφίνια δεν έχει ακόμη δημιουργηθεί, γιατί αλήθεια κάποτε ήταν άνθρωποι και ζούσαν στις πόλεις μαζί με τους θνητούς.
Αντάλλαξαν όμως τη στεριά για τη θάλασσα και έλαβαν τη μορφή ψαριών. Και έως και σήμερα, το ενάρετο πνεύμα του ανθρώπου που ενυπάρχει σε αυτά, προστατεύει την ανθρώπινη σκέψη και τα ανθρώπινα έργα».
Ο Πλούταρχος ανέφερε ότι τα δελφίνια εκφράζουν τις ιδιότητες της φιλίας και της ανιδιοτέλειας, επισημαίνοντας ότι αυτές ακριβώς είναι οι ποιότητες που αποζητούσε η φιλοσοφική έρευνα στις υψηλότερες εκφάνσεις της.
Σύμφωνα με έναν μύθο, κάποτε ο θεός Απόλλωνας είδε από μακριά ένα καράβι με κρητικούς ναύτες. Μεταμορφώθηκε σε δελφίνι, πλησίασε το πλοίο και με τη βοήθεια των κυμάτων πήδηξε στο κατάστρωμά του. Στη συνέχεια ο θεός οδήγησε το πλοίο με ασφάλεια στη στεριά και με τη βοήθεια αυτών των ναυτικών ίδρυσε το μαντείο των Δελφών.
Σε έναν άλλο μύθο ο μουσικός και ποιητής Αρίωνας από τη Λέσβο, σώθηκε από ένα δελφίνι όταν πειρατές τον πέταξαν στη θάλασσα. Ένα κοπάδι δελφινιών είχε ακολουθήσει το πλοίο του Αρίωνα, καθώς τα είχε γοητεύσει η όμορφη μουσική του. Έτσι όταν αυτός βρέθηκε στη θάλασσα ένα δελφίνι τον κουβάλησε στην πλάτη του μέχρι την Κόρινθο. Βαθιά φιλία αναπτύχθηκε ανάμεσα στον ποιητή και το δελφίνι και όταν εκείνο πέθανε το κήδεψε με μεγάλες τιμές.
Ένα δελφίνι έσωσε από πνιγμό και τον Τηλέμαχο το γιο του πολυμήχανου Οδυσσέα και εκείνος γεμάτος ευγνωμοσύνη χάραξε τη μορφή του δελφινιού στην ασπίδα του.
Επίσης, κάποτε πειρατές άρπαξαν το θεό Διόνυσο μη γνωρίζοντας ότι ήταν θεός, για να τον πουλήσουν ως σκλάβο, αλλά στα μεσοπέλαγα, θυμωμένος, αποκαλύφθηκε σε αυτούς. Τότε κλήματα τύλιξαν το κατάρτι και κρασί άρχισε να κυλά στο πλοίο.
Στη μια άκρη του καραβιού ο θεός μεταμορφώθηκε σε λιοντάρι ενώ στην άλλη άκρη εμφανίστηκε μια αρκούδα. Οι πειρατές τρομοκρατημένοι έπεσαν στη θάλασσα και ο τότε θεός τους μεταμόρφωσε σε δελφίνια.
Ακόμη, όταν ο θεός Ποσειδώνας ερωτεύτηκε την Αμφιτρίτη την κόρη του θαλασσομάντη Νηρέα και κρύφτηκε στα βάθη της θάλασσας. Όμως, ένα δελφίνι αποκάλυψε στο θεό το που κρυβόταν και αυτός για να εκφράσει την ευγνωμοσύνη του στο δελφίνι το ανέβασε στον ουρανό και το έκανε αστερισμό.
Παγκόσμιοι Μύθοι και Θρύλοι για τα Δελφίνια
Οι ιθαγενείς κάτοικοι του νησιού Groote στη βορειοανατολική Αυστραλία διηγούνται μια ενδιαφέρουσα ιστορία για την καταγωγή τους. Σύμφωνα με αυτή, σε πανάρχαιες εποχές στη θάλασσα ζούσαν οι Indjbena, τα δελφίνια, που ήταν πλάσματα αλαζονικά και που κακομεταχειρίζονταν τα μικρά οστρακοειδή Yakunas.
Ο αρχηγός των Yakunas ζήτησε κάποια στιγμή βοήθεια από τους Mana τους τίγρεις καρχαρίες. Πράγματι, οι καρχαρίες έσπευσαν να βοηθήσουν και σκότωσαν όλα τα δελφίνια που άφησαν τα σώματά τους και έγιναν άνθρωποι στη στεριά.
Ένα θηλυκό δελφίνι σε κατάσταση εγκυμοσύνης ήταν το μόνο που σώθηκε και γέννησε ένα αρσενικό που ονομάστηκε Dinginjabana και έγινε δυνατότερο και σοφότερο από κάθε άλλο δελφίνι που είχε υπάρξει μέχρι τότε.
Αυτό λέγεται ότι ήταν το πρώτο από τα φιλικά και νοήμονα δελφίνια που γνωρίζουμε σήμερα. Όσο για το θηλυκό δελφίνι, όταν κάποτε πλησίασε σε μια ακτή αναγνώρισε τον πρώην σύντροφό της και με χαρά πήρε ανθρώπινη μορφή προκειμένου να ξανασμίξουν.
Το ζευγάρι απόκτησε πολλά παιδιά και από αυτά προέρχεται η Φυλή του Δελφινιού που ζει πάνω στο νησί Groote. Τα μέλη αυτής της φυλής ποτέ δεν ξέχασαν τη σχέση τους με τα δελφίνια των ωκεανών, ενώ και τα δελφίνια λέγεται ότι θυμούνται τη συγγένειά τους με τους ανθρώπους.
Εκτιμάται πως τα αρχαιότερα δείγματα τέχνης που σχετίζονται με τα δελφίνια είναι οι βραχογραφίες των Αβορίγινων της Αυστραλίας. Γενικά, για τους Αβορίγινες το δελφίνι είναι ιερό ζώο και η θανάτωσή του θεωρείται ιερόσυλη πράξη που επισύρει θεϊκή τιμωρία.
Πιστεύουν, επίσης, ότι στις θάλασσες τα δελφίνια οδηγούν και προστατεύουν τους αδελφούς τους που επέλεξαν να ταξιδέψουν σε αυτή τη ζωή με τη μορφή ανθρώπου.
Τα δελφίνια θεωρούνται από τους Αβορίγινες ως πρεσβύτεροι και σοφοί αδελφοί του ανθρώπου και πιστεύουν πως όταν οι ίδιοι πεθαίνουν οι ψυχές τους γίνονται δελφίνια. Μάλιστα, όπως ισχυρίζονται, όταν διαλογιζόμενοι εισέρχονται στα βάθη του Ονειρόχρονου έρχονται σε ουσιαστική επαφή με το Δελφίνι και δέχονται καθοδήγηση από αυτό για τη φυλή τους.
Επίσης, στις δοξασίες των ινδιάνων της βόρειας Αμερικής το δελφίνι θεωρείται ως ο φύλακας της «ανάσας της ζωής» και ως φορέας θεραπευτικών δυνάμεων, ενώ το τοτέμ του δελφινιού σχετίζεται με τη δύναμη τη ζωής.
Οι ινδιάνοι Chumash στην Καλιφόρνια θεωρούν και αυτοί το δελφίνι ως τον αγαπημένο τους αδελφό. Σύμφωνα με τις παραδόσεις τους τα πρώτα μέλη της φυλής τους ζούσαν στο νησί Σάντα Κρουζ στον Ειρηνικό ωκεανό και όταν κάποτε ο πληθυσμός τους αυξήθηκε πολύκαι ο τόπος δεν τους χωρούσε πλέον, αποφάσισαν να μεταναστεύσουν στη στεριά.
Τότε η θεότητα που τους έπλασε, η Hutash, τους έφτιαξε μια γέφυρα με το ουράνιο τόξο, για να περάσουν με ασφάλεια πάνω από τη θάλασσα και να φθάσουν στη στεριά.
Όμως τους είπε να μην κοιτάξουν κάτω γιατί τότε θα κινδύνευαν να πέσουν και να πεθάνουν. Κάποιοι αγνόησαν τη συμβουλή της, κοίταξαν προς τα κάτω και σαστισμένοι από το θέαμα της αβύσσου έπεσαν προς τη θάλασσα. Όμως η Hutash τους αγαπούσε τόσο πολύ που δεν τους άφησε να πεθάνουν, αλλά τους μεταμόρφωσε σε δελφίνια.
Δελφίνια απεικονίζονται και σε αρχαίες τοιχογραφίες της φυλής Imragen της μαυριτανικής ακτής στη βορειοδυτική Αφρική. Τα μέλη της φυλής έχουν μια ιδιαίτερη σχέση με τα δελφίνια.
Αναφέρεται ότι ακόμη και σήμερα όταν δουν κοπάδια ψαριών αρχίζουν να χτυπούν τη θάλασσα με ραβδιά για να καλέσουν τα δελφίνια. Και τα δελφίνια, που ίσως συσχετίζουν το θόρυβο που προκαλείται με την ύπαρξη τροφής, σπεύδουν στην περιοχή και οδηγούν τα ψάρια προς τα δίχτυα.
Μια παρόμοια μορφή συνεργασίας ανάμεσα σε ψαράδες και δελφίνια διατηρείται έως και σήμερα στην πόλη Laguna στη Βραζιλία. Τα δελφίνια εκεί οδηγούν τα ψάρια στην ακτή όπου βρίσκονται οι ψαράδες με τα δίχτυα τους, και τα κατόπιν τρέφονται με τα ψάρια που ξεφεύγουν από τα δίχτυα.
Επίσης, δελφίνια απεικονίζονται και σε έργα της αρχαίας φυλής των Ναβαταίων που ζούσαν βορειοδυτικά της Αραβίας, ενώ σύμφωνα με τις αρχαίες παραδόσεις των ιθαγενών στη Χαβάη τα δελφίνια αποτελούν μια μορφή του Kanaloa του θεού της θάλασσας.
Φυσικά Χαρακτηριστικά και Κοινωνική Δομή
Τα δελφίνια είναι θαλάσσια καθώς και ποτάμια σαρκοφάγα θηλαστικά (τάξη Κητώδη, υποτάξη Οδοντοκητώδη) τα οποία πιστεύεται (σύμφωνα με τις υπάρχουσες γνώσεις) πως προέρχονται από θηλαστικά που ζούσαν στη στεριά πριν από περίπου 70 εκατομμύρια έτη.
Εκτιμάται πως πριν από 55 εκατομμύρια έτη αυτά τα χερσαία θηλαστικά σταδιακά προσαρμόστηκαν στο υδάτινο περιβάλλον των ωκεανών.
Τα έμβρυα των δελφινιών φέρουν εμφανή χαρακτηριστικά που θεωρούνται κατάλοιπα της χερσαίας τους καταγωγής: όπως θολωτό κρανίο, υποτυπώδη αυτιά, στόμα, μύτη, πίσω άκρα και λίγες τρίχες. Γενικά, τα έμβρυα των δελφινιών στα πρώτα στάδιά τους δύσκολα διαχωρίζονται από τα ανθρώπινα έμβρυα.
Η κύηση διαρκεί 11 με 12 μήνες, ανάλογα με το είδος, και η γέννηση λαμβάνει χώρα κοντά στην επιφάνεια του νερού. Το νεογέννητο βγαίνει με την ουρά, τα μάτια του είναι ανοικτά, οι αισθήσεις του ενεργοποιημένες και μπορεί να κολυμπήσει. Μόλις γεννηθεί, η μητέρα του το ωθεί στην επιφάνεια για να αναπνεύσει. Η αναπνοή πραγματοποιείται με τη βοήθεια ενός φυσητήρα που βρίσκεται στην κορυφή του κεφαλιού.
Η μητέρες θηλάζουν τα μικρά με γάλα θρεπτικό και πλούσιο σε λιπαρά. Η διάρκεια του θηλασμού είναι το πολύ 30 δευτερόλεπτα κάθε φορά, και γίνεται κάτω από το νερό.
Η μητέρα φροντίζει το μικρό επί δύο περίπου χρόνια, αλλά παραμένει μαζί του για 3-8 περίπου χρόνια. Τα περισσότερα είδη γεννούν ένα μικρό κάθε δύο έτη και η μέση διάρκεια ζωής τους είναι 35-40 έτη, αλλά υπάρχουν διαφοροποιήσεις ανάλογα με το είδος.
Τα δελφίνια δεν μπορούν να παραμείνουν πολύ ώρα έξω από το νερό γιατί το δέρμα τους αφυδατώνεται και μπορεί να πεθάνουν. Επίσης, δεν μπορούν να παραμείνουν πολύ ώρα κάτω από το νερό διότι πρέπει κατά διαστήματα να ανεβαίνουν στην επιφάνεια για να αναπνεύσουν αφού είναι θηλαστικά. Το βάθος που καταδύονται μπορεί να υπερβαίνει τα 300 μέτρα σε ορισμένες περιπτώσεις.
Ο τρόπος με τον οποίο αντέχουν τις τεράστιες πιέσεις που αναπτύσσονται σε τέτοια βάθη ερευνάται ακόμη και δεν έχει απαντηθεί πλήρως. Ο σφυγμός τους στην επιφάνεια είναι περίπου 110 παλμοί το λεπτό, και μειώνεται στους 60 παλμούς το λεπτό όταν καταδύονται.
Το σώμα τους έχει υδροδυναμικό σχήμα και σε συνδυασμό με το λείο δέρμα επιτρέπει την ταχύτατη κίνησή τους μέσα στο νερό. Έχει διαπιστωθεί ότι η ταχύτητα τους κατά μέσο όσο είναι 30 χιλιόμετρα την ώρα.
Τα είδη που ζουν κοντά στις ακτές κυνηγώντας αργά θηράματα σπάνια ξεπερνούν τα 15 χιλιόμετρα την ώρα. Όμως, εκείνα που ζουν στον ανοικτό ωκεανό και κυνηγούν γρήγορα θηράματα μπορούν να φθάσουν και τα 60 χιλιόμετρα την ώρα.
Η τεχνική που χρησιμοποιούν για να αναπτύσσουν μεγάλες ταχύτητες είναι να πηδούν έξω από το νερό μειώνοντας το χρόνο που βρίσκονται κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Ακόμη μεγαλύτερη ταχύτητα μπορούν να αναπτύξουν όταν αξιοποιούν τα κύματα που δημιουργούν τα ταχύπλοα σκάφη.
Το μήκος των δελφινιών συνήθως κυμαίνεται από 1,5 έως 4 μέτρα, ανάλογα με το είδος, διαθέτουν οξύτατη ακοή, μη καλή όραση και υποτυπώδη όσφρηση. Το ραχιαίο πτερύγιό τους και τα δύο θωρακικά πτερύγια (που βοηθούν τις πλευρικές κινήσεις) είναι ανεπτυγμένα και ισχυρά, ενώ τα άλλοτε πίσω άκρα έχουν ατροφήσει έχοντας πάρει τη μορφή ουράς η οποία είναι και το βασικό κινητήριο όργανο.
Τα κύτταρα της επιδερμίδας τους, αποβάλλονται και ανανεώνονται με ταχύτατο ρυθμό (ενδεικτικά, κάποια είδη ανανεώνουν κάθε δύο ώρες όλα τα κύτταρά τους).
Γενικά το δέρμα τους είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο, ενώ κάτω από αυτό υπάρχει ένα παχύ στρώμα λίπους που προστατεύει από το κρύο. Να επισημανθεί πως αποζητούν ιδιαίτερα τη σωματική επαφή, ως μέσο αλληλεπίδρασης και επικοινωνίας.
Η κοινωνική ζωή είναι ιδιαίτερα σημαντική για τα δελφίνια. Ζουν σε ομάδες που τα μέλη τους αριθμούν σε δεκάδες ή και εκατοντάδες Οι μεγάλες ομάδες ονομάζονται «αγέλες» και «κοπάδια» και σε αυτές μπορούν να συνυπάρχουν περισσότερα του ενός είδη δελφινιών.
Η ιεραρχική δομή μιας ομάδας έχει ως κορυφή της ένα αρσενικό ενώ από τα υπάρχοντα θηλυκά ένα αναλαμβάνει κυρίαρχο ρόλο. Τα αρσενικά μέλη των ομάδων επιδεικνύουν πολλές φορές αυταρχισμό ειδικά σε ότι αφορά τη διατήρηση της ιεραρχικής δομής, ενώ έχουν παρατηρηθεί και απαγωγές θηλυκών από άλλες ομάδες.
Τα μέλη των ομάδων, γενικά, δομούν ισχυρούς δεσμούς, εκδηλώνουν αλτρουιστική συμπεριφορά και βοηθούν όσα μέλη είναι τραυματισμένα ή άρρωστα. Σε ορισμένες περιπτώσεις βοηθούν και φάλαινες που έχουν χάσει τον προσανατολισμό τους σε ρηχά νερά να κατευθυνθούν και πάλι προς τα «ανοιχτά».
Η συμβίωση σε ομάδες εξασφαλίζει την ασφάλεια των νεαρών δελφινιών και την αποτελεσματική άμυνα απέναντι σε στους καρχαρίες. Τα όπλα των δελφινιών το ισχυρό ρύγχος με το οποίο εμβολίζουν, η δυνατή ουρά με την οποία κτυπούν και τα κοφτερά τους δόντια.
Επίσης, η ομαδικότητα εξασφαλίζει επιτυχία στην εύρεση τροφής. Για παράδειγμα, πολλές φορές τα μέλη μιας ομάδας περικυκλώνουν ένα μεγάλο κοπάδι μικρών ψαριών εγκλωβίζοντάς τα σε μια μικρή περιοχή. Στη συνέχεια τα δελφίνια, το ένα μετά το άλλο, ορμούν στο κοπάδι και τρέφονται ενώ τα υπόλοιπα περιφρουρούν τη λεία τους.
Το παιχνίδι είναι η αγαπημένη ενασχόληση των δελφινιών κάθε ηλικίας και περνούν τον περισσότερο χρόνο τους με αυτό. Παίζουν μεταξύ τους ή με αντικείμενα που βρίσκουν στη θάλασσα, ενώ άλλες φορές παίζουν με μικρά ψάρια, με θαλάσσιες χελώνες, με σουπιές ή και με πτηνά.
Δείχνουν ιδιαίτερη συμπάθεια, έλξη και περιέργεια προς τον άνθρωπο και υπάρχουν πάμπολλα καταγεγραμμένα περιστατικά στα οποία τα δελφίνια έχουν σώσει ανθρώπους από πνιγμό και από καρχαρίες.
Επικοινωνώντας με τα Δελφίνια
Τα δελφίνια διαθέτουν καταπληκτικές ικανότητες ηχοεντοπισμού. Μπορούν να παράγουν διακριτούς ηχητικούς παλμούς βραχύτατης διάρκειας. Αυτά είναι τα ονομαζόμενα «κλικ» που το καθένα έχει διάρκεια 0,0002 δευτερόλεπτα και εκπέμπονται σε επαναλαμβανόμενες ριπές. Η συχνότητα αυτών των ήχων φθάνει μέχρι τα 150.000 Hz, πρόκειται δηλαδή για υπέρηχους.
Τα ηχητικά αυτά κύματα λειτουργούν όπως στις συσκευές σόναρ. Εκπέμπονται προς τα έξω, ανακλώνται στα αντικείμενα που συναντούν και επιστρέφουν στο δελφίνι, το οποίο έτσι αντλεί πληροφορίες για το περιβάλλον του.
Ουσιαστικά, με αυτόν τον τρόπο αντιλαμβάνονται μια τρισδιάστατη «εικόνα» του χώρου, «βλέπουν» τα αντικείμενα, αλλά αντιλαμβάνονται και το τι είναι κάθε αντικείμενο. Έτσι εντοπίζουν και την τροφή τους.
Με τη βοήθεια αυτού του συστήματος ηχοεντοπισμού μπορούν να κινούνται σε πλήρες σκοτάδι και με μεγάλες ταχύτητες, με απόλυτη ασφάλεια. Όμως αυτό το σύστημα δεν λειτουργεί καλά όταν παρεμβάλλονται εξωτερικοί ήχοι υψηλής συχνότητας προερχόμενοι από ανθρώπινη τεχνολογία και τότε συχνά χάνουν τον προσανατολισμό τους. Τότε συχνά κινδυνεύουν και σε ορισμένες περιπτώσεις χαμένα βγαίνουν κοντά στις ακτές.
Εκτός από τους ηχοβολιστικούς παλμούς παράγουν και ένα είδος σφυρίγματος, επίσης έναν θόρυβο που μοιάζει με τρίξιμο πόρτας, καθώς και έναν ασυνήθιστο ήχο όταν προσπαθούν να μιμηθούν την ανθρώπινη ομιλία. Έχουν γίνει μάλιστα απόπειρες να μετατραπούν οι τελευταίοι ήχοι σε λέξεις με τη βοήθεια ειδικών συσκευών μια και τα δελφίνια δε διαθέτουν φωνητικές χορδές.
Οι ήχοι υψηλής συχνότητας που παράγουν χρησιμοποιούνται όπως προαναφέρθηκε για ηχοεντοπισμό, αλλά οι μικρότερες ηχητικές συχνότητες χρησιμοποιούνται ως σήματα επικοινωνίας (έχουν ηχογραφηθεί πάνω από 400 διαφορετικά τέτοια σήματα). Η επικοινωνία μεταξύ τους γίνεται και από απόσταση αρκετών χιλιομέτρων, ενώ έχουν παρατηρηθεί και πολύωρες συζητήσεις μεταξύ δελφινιών.
Ωστόσο, υπάρχει και η άποψη πως δεν πρόκειται για νοήμονα γλώσσα που εκφράζει με φράσεις και φθόγγους κάποιες έννοιες και ιδέες, αλλά για ηχητικά σήματα που προκαλούν στερεότυπες αντιδράσεις οι οποίες σχετίζονται με εξαρτημένα αντανακλαστικά
Πάντως, σύμφωνα με τις υπάρχουσες έρευνες, υπάρχουν αρκετές συγκλίνουσες ενδείξεις για το ότι κατανοούν τις ανθρώπινες γλώσσες και χειρίζονται τις λέξεις με νοημοσύνη επικοινωνώντας με τους ανθρώπους.
Γενικά, όπως είχε παρατηρήσει στην αρχαιότητα και ο Αριστοτέλης, τα δελφίνια αναπαράγουν με ευκολία τα φωνήεντα, αλλά υπάρχει δυσκολία στα σύμφωνα. Επίσης, γίνονται προσπάθειες με τη βοήθεια ηλεκτρονικών υπολογιστών και με χειρονομίες, για να δημιουργηθεί μια ειδική γλώσσα για την επικοινωνία μας με τα δελφίνια.
Όπως επιβεβαιώθηκε από έρευνες της Diana Reiss, καθηγήτριας ψυχολογίας του κολεγίου Hunter του πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, το κάθε δελφίνι έχει τη δική του προσωπικότητα.
Συγκεκριμένα, έχουν αίσθηση του χιούμορ, αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους στον καθρέφτη και τα σημάδια που υπάρχουν στο σώμα τους, μαθαίνουν γρήγορα γλώσσες συμβόλων, μπορούν να επιλύουν δύσκολα προβλήματα, και εκδηλώνουν δυνατότητες συναισθηματικής επικοινωνίας. Ακόμη, έχει διαπιστωθεί ότι τους αρέσει η μουσική και μάλιστα αρκετά συχνά εκδηλώνουν και συγκεκριμένες μουσικές προτιμήσεις.
Το γεγονός ότι τα δελφίνια παρουσιάζουν εμφανή νοημοσύνη ώθησε τους επιστήμονες να τα ερευνήσουν και να διαπιστώσουν ότι είναι δεκτικά στη μάθηση. Έτσι εκπαιδεύονται για παραστάσεις σε δελφινάρια, για την αναζήτηση χαμένων δυτών, καθώς και για τη μεταφορά εργαλείων και υλικών σε μεγάλα βάθη.
Επίσης, εκπαιδεύονται για στρατιωτικές επιχειρήσεις όπως είναι βιντεοσκόπηση και παρακολούθηση σημείων του βυθού όπου δεν μπορεί να προσεγγίσει άνθρωπος, για την τοποθέτηση ναρκών, ενώ φορτωμένα με εκρηκτικά χρησιμοποιούνται ως ζωντανές τορπίλες.
Το μεγάλο στρατιωτικό πλεονέκτημα σε αυτή την περίπτωση είναι ότι κινούνται πιο εύκολα από τον άνθρωπο στο νερό και ότι δεν εντοπίζονται αφού η θάλασσα είναι το φυσικό τους περιβάλλον.
Ο εγκέφαλος των δελφινιών είναι λίγο μεγαλύτερος από εκείνον του ανθρώπου και σε αρκετές περιπτώσεις παρουσιάζει πτυχώσεις και περιελίξεις περισσότερες από αυτές που υπάρχουν στον άνθρωπο.
Το γεγονός αυτό εκλαμβάνεται από ορισμένους ερευνητές ως ένδειξη νοημοσύνης συγκρίσιμης με την ανθρώπινη. Επίσης, ο εγκέφαλος του δελφινιού όπως και του ανθρώπου έχει δύο ημισφαίρια.
Να επισημανθεί ότι ως ιδανική λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου θεωρείται εκείνη κατά την οποία τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου συνεργάζονται εκτεταμένα και αρμονικά. Σε αυτό το σημείο όμως τα δελφίνια φαίνονται να υπερτερούν, αφού υπάρχουν περισσότερες συνδέσεις ανάμεσα στα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου τους σε σχέση με τον ανθρώπινο εγκέφαλο.
Η Lori Marino, που ασκεί ερευνητικό έργο στην νευροεπιστήμη και τη βιολογία της συμπεριφοράς στο τμήμα ψυχολογίας του πανεπιστημίου Emory της Ατλάντα στις ΗΠΑ, με τη βοήθεια μαγνητικής τομογραφίας μελέτησε τον εγκέφαλο των δελφινιών και διαπίστωσε ότι παρουσιάζει μεγάλο ποσοστό νεοφλοιού.
Πρόκειται για εκείνο το τμήμα του εγκεφάλου στο οποίο εντοπίζονται οι ανώτερες νοητικές λειτουργίες. Όπως δήλωσε η ίδια: «Η νευροανατομία υποδηλώνει μια ψυχολογική συσχέτιση ανάμεσα στους ανθρώπους και τα δελφίνια, γεγονός που δεν μπορεί παρά να έχει σημαντικές συνέπειες στην ηθική διάσταση των σχέσεων ανθρώπων-δελφινιών».
Αρκετοί πρωτοπόροι αστρονόμοι και επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων που εμπλέκονται σε έρευνες σχετικές με την αναζήτηση νοημοσύνης μέσα στο σύμπαν μελέτησαν εκτεταμένα τη νοημοσύνη των δελφινιών.
Και αυτό διότι θεώρησαν πως αυτή συνιστά μια θαυμάσια ευκαιρία για να εξασκηθούμε, ως ανθρώπινο είδος, στην κατανόηση μια εναλλακτικής μορφής νοημοσύνης πέραν της δικής μας.
Ο αμερικανός νευροφυσιολόγος, φιλόσοφος και συγγραφέας John C. Lilly που ερεύνησε τη νοημοσύνη των δελφινιών, επισήμανε ότι δεν μπορεί να υπάρξει σύγκριση της νοημοσύνης δελφινιών και του ανθρώπου διότι απλά πρόκειται για διαφορετικού τύπου νοημοσύνες για τις οποίες δεν έχει βρεθεί, ακόμη, κάποιος κοινός τόπος.
Έτσι, προς το παρόν, δεν έχει υπάρξει ουσιαστική κατανόηση του τρόπου που σκέπτονται και της γλώσσας που χρησιμοποιούν.
Τα δελφίνια δεν κοιμούνται πλήρως, διότι τότε θα κινδύνευαν να πνιγούν αφού πρέπει να εισπνέουν αέρα. Αυτό που κάνουν είναι να ξεκουράζουν κάθε φορά τον μισό τους εγκέφαλο και συνεπώς το μισό τους σώμα, ενώ κολυμπούν ελαφρά και αναπνέουν με τη βοήθεια του άλλου μισού.
Ένα δελφίνι που κοιμάται έχει το ένα του μάτι κλειστό. Όταν ξεκουράζουν διαδοχικά και τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου τους ξεκουράζονται πλήρως.
Ένα αναπάντητο ερώτημα είναι το πώς προσανατολίζονται στα ταξίδια μεγάλων αποστάσεων. Έχει διατυπωθεί η υπόθεση πως προσανατολίζονται με τη βοήθεια του μαγνητικού πεδίου της Γης. Άλλες υποθέσεις κάνουν λόγο για προσανατολισμό με τη βοήθεια των θαλάσσιων ρευμάτων, με τη θερμοκρασία του νερού, με την περιεκτικότητά του σε αλάτι, από το πλαγκτόν που υπάρχει ή και από τη γεύση του νερού.
Η Θεραπευτική Επίδραση των Δελφινιών
Γενικά, η επαφή με τα δελφίνια έχει παρατηρηθεί πως απελευθερώνει από τις υποβόσκουσες νοητικές και συγκινησιακές εντάσεις, εγείρει τη χαρά για τη ζωή, βοηθά τη δημιουργική έκφραση και την επικοινωνία και ενισχύει μια θετική στάση απέναντι στα γεγονότα και τις καταστάσεις που αντιμετωπίζει ο κάθε άνθρωπος.
Ακόμη, έχει παρατηρηθεί πως άνθρωποι που υποφέρουν από φοβίες και κατάθλιψη μπορούν να βοηθηθούν σημαντικά από την παρουσία των δελφινιών.
Μάλιστα, έχουν πραγματοποιηθεί αρκετές έρευνες ειδικά για την επίδραση που έχουν πάνω στα άτομα με ειδικές ανάγκες και στα αυτιστικά παιδιά, καθώς έχει διαπιστωθεί πως η συναναστροφή με τα δελφίνια βοηθά σημαντικά στην αποκατάσταση της επικοινωνίας τους με το περιβάλλον, ενώ ενισχύει και τις μαθησιακές τους ικανότητες.
Ορισμένα τεκμηριωμένα επιστημονικά στοιχεία που σχετίζονται με τη «δελφινοθεραπεία» είναι τα εξής :
α) οι υπέρηχοι που εκπέμπουν τα δελφίνια έχουν δράση ανάλογη με τα ιατρικά μηχανήματα υπερήχων τα οποία χρησιμοποιούνται από τον άνθρωπο για διάγνωση και για θεραπεία,
β), τα ηχητικά κύματα που εκπέμπουν τα δελφίνια στο νερό δημιουργούν πάρα πολλές μικρές φυσαλίδες οι οποίες προσκρούοντας με δύναμη στο σώμα προκαλούν αύξηση της θερμοκρασίας του και αποκατάσταση του μυικού τόνου.
Επίσης, λόγω της πρόσκρουσης των φυσαλίδων δημιουργούνται κοιλότητες στις κυτταρικές μεμβράνες, και ως συνέπεια αυξάνεται η διαπερατότητά τους σε ορισμένες ορμόνες του σώματος οι οποίες μειώνουν τη σπαστικότητα.
Άλλα καταγεγραμμένα αποτελέσματα της θεραπείας με τα δελφίνια είναι: η μείωση της έντονης εγκεφαλικής δραστηριότητας και η εγκαθίδρυση μια βαθιάς χαλάρωσης, ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος, επίδραση στη δραστηριότητα των νευροδιαβιβαστών και συγχρονισμός της δραστηριότητας των δύο ημισφαιρίων του εγκεφάλου.
Αυτή τη στιγμή υπάρχουν αρκετά θεραπευτικά προγράμματα ανά τον κόσμο, με τη βοήθεια των δελφινιών, τα οποία σχεδιάζονται ώστε να ανταποκρίνονται στις ιδιαιτερότητες του κάθε ασθενή. Μέχρι και τοκετοί γίνονται στο νερό με την παρουσία δελφινιών, τα οποία σπεύδουν να ανεβάζουν τα νεογέννητα στην επιφάνεια για να αναπνεύσουν, σαν να πρόκειται για δικά τους βρέφη.
Αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχουν καταγεγραμμένα περιστατικά στα οποία όταν τα δελφίνια αντιλήφθηκαν ότι μια γυναίκα ήταν έγκυος, τότε υιοθέτησαν προστατευτική συμπεριφορά, όπως συνηθίζουν και στην περίπτωση των δικών τους θηλυκών που εγκυμονούν.
Οι υπέρηχοι που εκπέμπουν τα δελφίνια τούς επιτρέπουν να «βλέπουν» μέσα στο ανθρώπινο σώμα, όπως ακριβώς ένα υπερηχογράφημα δίνει εικόνες από τα εσωτερικά μας όργανα. Έχουν αναφερθεί μάλιστα περιπτώσεις δελφινιών που εντόπισαν καρκινικούς όγκους σε ανθρώπους που κολυμπούσαν μαζί τους και με τον τρόπο τους το υπέδειξαν.
Σύμφωνα με μελέτη Γερμανών ερευνητών που δημοσιεύτηκε το 2003 στο περιοδικό Journal of Theoretical Biology, αυτή η διεισδυτική ικανότητα των ηπερήχων των δελφινιών επιδρά πιο αποτελεσματικά στους ιστούς του σώματος με την τακτική επανάληψη. Αυτό επιβεβαιώθηκε το 2006 και σε δημοσίευση Ιαπώνων ερευνητών το 2006 στο περιοδικό Journal of Veterinary Medical Science.
Ωστόσο, υπάρχει και ο αντίλογος και έτσι τελευταία η θεραπεία με τα δελφίνια έγινε αντικείμενο έντονης κριτικής, ενώ ορισμένοι αμφισβήτησαν ακόμη και την αποτελεσματικότητά της.
Για παράδειγμα, επισημάνθηκε το γεγονός ότι η συναναστροφή με τα δελφίνια εγκυμονεί κινδύνους για τους ασθενείς, καθώς μπορεί να υπάρξει τραυματισμός των τελευταίων από τα ίδια τα δελφίνια.
Όπως τραυματισμός εξαιτίας της μεγάλης μυικής δύναμης των δελφινιών, δάγκωμα, εμβολισμός με το ρύγχος και κίνδυνος από βακτήρια που μεταφέρουν. Όμως αυτές οι απόψεις δεν ακυρώνουν σε καμία περίπτωση την επιστημονικά καταγεγραμμένη θεραπευτική επίδραση που με μυστηριώδη τρόπο τα δελφίνια ασκούν στον άνθρωπο.
Δελφίνια σε Κίνδυνο
Οι κυριότεροι κίνδυνοι που αντιμετωπίζουν τα δελφίνια προέρχονται από τον άνθρωπο και είναι η αιχμαλωσία, τα αφρόδικτα και η μόλυνση των υδάτων με τοξίνες οι οποίες μέσω της τροφικής αλυσίδας περνούν στον οργανισμό τους. Συχνά μάλιστα έχουν υπάρξει και μαζικοί θάνατοι δελφινιών από θανατηφόρες επιδημίες.
Η γενικότερη υποβάθμιση του θαλάσσιου περιβάλλοντος από τον άνθρωπο, η εκτεταμένη αλιεία και η αλόγιστη εκμετάλλευση των ακτών, ελαττώνει τα αποθέματα της τροφής τους και καταστρέφει τα φυσικά τους καταφύγια. Ενώ το γεγονός ότι αναπαράγονται με αργούς ρυθμούς τα καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτα σε ραγδαίες περιβαλλοντικές αλλαγές.
Ο άνθρωπος δε διστάζει να σκοτώνει συστηματικά τα δελφίνια και να τα εκμεταλλεύεται με κάθε δυνατό τρόπο. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι οι περισσότεροι ψαράδες σε όλο τον κόσμο τα θεωρούν ανταγωνιστές τους και τα εξοντώνουν ή τα κυνηγούν για το κρέας και το λίπος τους.
Στη Χιλή οι βιομηχανίες των καβουριών τα σκοτώνουν και τα χρησιμοποιούν ως δόλωμα για τα καβούρια.
Στα νησιά Φερόες στη Δανία προβαίνουν σε μαζικό σφαγιασμό τους κάθε χρόνο, στα πλαίσια της διοργάνωσης μιας τοπικής εορτής που σχετίζεται με το έθιμο της ενηλικίωσης των νέων. Ανεπανόρθωτη είναι η καταστροφή που έχουν υποστεί οι πληθυσμοί των δελφινιών στη Μαύρη Θάλασσα, με κύριους υπαίτιους την πρώην Σοβιετική Ένωση, τη Ρουμανία, την Τουρκία και τη Βουλγαρία.
Ενώ το ψάρεμα του τόνου στον Ειρηνικό ωκεανό έχει ως παράπλευρη απώλεια και τη θανάτωση μεγάλου αριθμού δελφινιών στα δίχτυα. Στην Ελλάδα κατά δεκαετία του 1970 τα δελφίνια ήταν επικηρυγμένα έναντι αμοιβής. Άρση της επικήρυξης πραγματοποιήθηκε το 1982, ενώ σήμερα θεωρούνται ως προστατευόμενο είδος από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Το ότι τα δελφίνια επιδρούν θεραπευτικά ωθεί χιλιάδες ανθρώπους να ταξιδεύουν ανά τον κόσμο για να τα επισκεφθούν στο φυσικό τους περιβάλλουν και να κολυμπήσουν μαζί τους.
Έτσι όμως διαταράσσεται ο ρυθμός της ζωής τους, τα ίδια τα ζώα τίθενται σε δοκιμασία και ταυτόχρονα κινδυνεύουν να τραυματιστούν από τα πλοία και τις προπέλες τους. Επιπλέον, με το επιχείρημα της παρουσίας τους σε θεραπείες συχνά προωθείται και «νομιμοποιείται» η αιχμαλωσία τους.
Ο άνθρωπος με τον άμετρο εγωισμό του ανάγει τα πάντα σε οικονομικούς όρους και θεωρεί αυτονόητο ότι όλος ο πλανήτης οφείλει να υπηρετεί τη δική του ευημερία και μάλιστα σε βάρος άλλων μορφών ζωής.
Και όμως, κάθε είδος που υπάρχει πάνω σε αυτόν τον πλανήτη έχει το δικό του σημαντικό ρόλο να διαδραματίσει στη διατήρηση της παγκόσμιας ισορροπίας. Διότι όλοι είμαστε συνταξιδιώτες πάνω σε αυτή τη μικρή διαστημική νησίδα που αποκαλούμε Γη, με την οποία κάθε στιγμή που περνά ταξιδεύουμε σε νέες, άγνωστες περιοχές του συμπαντικού ωκεανού.
Κ. Σ.
Πηγές :
1) Ρόμπερτ Γκρέιβς, «Οι Ελληνικοί Μύθοι», Εκδόσεις ΠΛΕΙΑΣ-ΡΟΥΓΚΑΣ, 1979
2) Greenpeace, «Δελφίνια σε Κίνδυνο», 1995
3) Ζαν Ρισπέν, «Μεγάλη Ελληνική Μυθολογία»
4) Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος – Λαρούς – Μπριτάνικα
5) Περιοδικό Ανεξήγητο, Νο 146, «Ο Μαγικός Κόσμος των Δελφινιών»
6) Περιοδικό Rota Spot , Νο 46 , «Δελφίνια με Φόντο το Απέραντο Γαλάζιο»
7) http://en.wikipedia.org
8) http://www.people-oceans-dolphins.com
9) http://www.dolphins.org
10) http://www.dolphindiscovery.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου