Δεν μπορείς να πολεμήσεις απευθείας το σκοτάδι, δεν μπορείς να πολεμήσεις απευθείας τη μοναξιά, δεν μπορείς να πολεμήσεις απευθείας το φόβο της απομόνωσης. Δεν μπορείς να πολεμήσεις, επειδή τίποτε απ’ αυτά δεν υπάρχει. Είναι απλώς απουσίες, ακριβώς όπως το σκοτάδι είναι η απουσία του φωτός.
Τι κάνεις όταν θέλεις να μην είναι σκοτεινό το δωμάτιο; Δεν ασχολείσαι απευθείας με το σκοτάδι. Δεν μπορείς να το βγάλεις έξω. Δεν μπορείς να κάνεις κάτι με το σκοτάδι, ώστε να το εξαφανίσεις. Μπορείς όμως να κάνεις κάτι με το φως. Αυτό βέβαια αλλάζει την όλη κατάσταση.
Κι αυτό είναι κάτι ουσιώδες, θεμελιακό. Ούτε που το αγγίζεις το σκοτάδι. Ούτε που το σκέφτεσαι. Λεν υπάρχει λόγος, δεν υφίσταται. Είναι απλώς μια απουσία.
Γι’ αυτό φέρε το φως και δεν θα βρεις καθόλου σκοτάδι. Το σκοτάδι ήταν απλώς η απουσία τού φωτός. Δεν ήταν κάτι υλικό, κάτι που να ‘χει δίκιά του ύπαρξη, δεν ήταν υπαρκτό. Επειδή όμως δεν υπήρχε φως, είχες την ψευδαίσθηση πως το σκοτάδι ήταν υπαρκτό.
Μπορείς να συνεχίσεις να πολεμάς μ’ αυτό το σκοτάδι σ’ όλη σου τη ζωή, χωρίς να καταφέρεις να το νικήσεις, μα ένα μικρό κερί είναι αρκετό για να το διαλύσει. Πρέπει να δουλέψεις για το φως, επειδή είναι θετικό, υπαρξιακό, αυθύπαρκτο. Και όταν έρθει το φως, εξαφανίζεται αυτό που προηγουμένως ήταν απλώς η απουσία του.
Η μοναξιά μοιάζει με το σκοτάδι. Δεν ξέρεις τη μοναχικότητά σου. Δεν έχεις την εμπειρία της μοναχικότητας σου και της ομορφιάς της, τής καταπληκτικής της δύναμης, τού σθένους της. Μοναξιά και μοναχικότητα είναι λέξεις συνώνυμες στα λεξικά, όμως η ύπαρξη δεν ακολουθεί τα λεξικά...
Η μοναξιά είναι απουσία.
Δεν γνωρίζεις τη μοναχικότητά σου κι αυτό σε φοβίζει. Η μοναξιά που νιώθεις σε κάνει να θέλεις να προσκολληθείς σε κάτι, σε κάποιον, σε κάποια σχέση, απλά και μόνο για να διατηρήσεις την ψευδαίσθηση πως δεν είσαι μόνος.
Όμως εσύ ξέρεις πως είσαι μόνος κι αυτό σε πονάει. Κι απ’ την άλλη, είσαι προσκολλημένος σε κάποιον που δεν υπάρχει πραγματικά, μα είναι απλώς μια προσωρινή διευθέτηση .. μια σχέση, μια φιλία.
Με τη σχέση δημιουργείς μια μικρή αυταπάτη για να ξεχάσεις τη μοναξιά σου. Αν και μπορείς να ξεχάσεις για μια στιγμή τη μοναξιά σου, το πρόβλημα είναι πως την αμέσως επόμενη στιγμή νιώθεις ξαφνικά πως η σχέση, ή η φιλία δεν είναι κάτι μόνιμο.
Χτες δεν γνώριζες καν αυτόν τον άντρα ή αυτή τη γυναίκα, ήσασταν ξένοι... σήμερα είστε φίλοι... ποιός ξέρει για το αύριο; Αύριο μπορεί και πάλι να είστε ξένοι... γι' αυτό πονάς.
Η αυταπάτη δίνει μια κάποια ανακούφιση, αλλά δεν μπορεί στ’ αλήθεια να εξαφανίσει το φόβο. Απλώς καταπιέζει τον φόβο, ώστε επιφανειακά να αισθάνεσαι καλά ή τουλάχιστον προσπαθείς να αισθάνεσαι καλά προσποιείσαι ακόμα και στον ίδιο σου τον εαυτό πως αισθάνεσαι καλά, πως η σχέση είναι καταπληκτική... πόσο καταπληκτικός είναι ο άντρας ή η γυναίκα.
Πίσω όμως από την αυταπάτη -και η αυταπάτη είναι τόσο λεπτή, που μπορεί να δεις από πίσω υπάρχει πόνος στην καρδιά, επειδή η καρδιά γνωρίζει πολύ καλά πως αύριο τα πράγματα δεν μπορεί να είναι τα ίδια... Και δεν είναι τα ίδια.
Όλη η εμπειρία της ζωής σου υποστηρίζει τη συνεχή αλλαγή. Τίποτα δεν παραμένει σταθερό. Σ’ έναν κόσμο που αλλάζει, δεν μπορείς να προσκολληθείς σε τίποτα.
Ήθελες να κάνεις τη φιλία σου κάτι μόνιμο, αλλά αυτό που θέλεις αντιβαίνει στο νόμο της αλλαγής. Και ο νόμος δεν πρόκειται να κάνει εξαιρέσεις. Συνεχίζει απλώς να κάνει το δικό του, αλλάζοντας τα πάντα.
Μακροπρόθεσμα, ίσως μια μέρα καταλάβεις πως ήταν καλό που η ύπαρξη δεν σε άκουσε, που δεν ενδιαφέρθηκε για σένα κι απλώς συνέχισε να κάνει ότι ήθελε να κάνει... κι όχι να πάει σύμφωνα με την επιθυμία σου.
Μπορεί να χρειαστείς λίγο χρόνο για να το καταλάβεις. Θέλεις αυτόν τον φίλο να είναι φίλος σου για πάντα, μα αύριο γίνεται εχθρός. Ή απλώς εξαφανίζεται και δεν είναι πια μαζί σου. Και έρχεται να γεμίσει το κενό ένας άλλος, που συμβαίνει να είναι και πολύ ανώτερος απ’ τον προηγούμενο. Και τότε, ξαφνικά, συνειδητοποιείς πως ήταν καλό που ο προηγούμενος εξαφανίστηκε.
Σε αντίθετη περίπτωση, θα είχες μείνει άσχημα κολλημένος μαζί του. Το μάθημα όμως δεν πάει τόσο βαθιά που να σταματήσεις να ζητάς τη μονιμότητα. Θα συνεχίσεις να αποζητάς μονιμότητα μ' αυτόν τον άντρα, μ’ αυτή τη γυναίκα... Αυτή τη φορά αυτός δεν θα πρέπει να αλλάξει. Στην πραγματικότητα, δεν έχεις μάθει το μάθημα που λέει πως η αλλαγή είναι η ίδια η δομή της ζωής.
Πρέπει να το καταλάβεις και να προχωρήσεις μ’ αυτό. Μη δημιουργείς αυταπάτες. Αυτές δεν πρόκειται να βοηθήσουν. Κι ο καθένας δημιουργεί διαφορετικές αυταπάτες.
Ήξερα κάποιον που είπε, “Έχω εμπιστοσύνη μόνο στα λεφτά. Δεν εμπιστεύομαι κανέναν άλλον.”
“Κάνεις μια πολλή σημαντική δήλωση,” τού είπα.
Εκείνος είπε, “Όλοι αλλάζουν. Δεν μπορείς να βασιστείς σε κανέναν. Και καθώς γερνάς, μόνο τα λεφτά είναι δικά σου. Κανένας δεν ενδιαφέρεται... ούτε ο γιος σου, ούτε η γυναίκα σου. Αν έχεις λεφτά, όλοι ενδιαφέρονται... Με τα λεφτά κάνεις τους άλλους να σε σέβονται. Αν δεν έχεις λεφτά γίνεσαι ζητιάνος.”
Αυτό που λέει, πως το μόνο πράγμα στον κόσμο που μπορεί να εμπιστευτεί κανείς είναι το χρήμα, προέρχεται από μια μακρόχρονη εμπειρία ζωής, από το γεγονός ότι τον κορόιδεψαν ξανά και ξανά οι άνθρωποι που εμπιστεύτηκε... Εκείνος νόμιζε πως τον αγαπούσαν, μα όλοι ήταν γύρω του για τα λεφτά.
“'Όμως,” τού είπα, “τη στιγμή του θανάτου σου, τα λεφτά δεν θα είναι δίπλα σου. Εσύ μπορείς να κοροϊδεύεις τον εαυτό σου πως ακόμα κι εκείνη τη στιγμή είσαι δυνατός επειδή έχεις λεφτά, αλλά καθώς θα σταματάει η αναπνοή σου, θα αντιμετωπίσεις αυτή τη βαθιά μοναξιά που έκρυβες πίσω.» από την βιτρίνα των χρημάτων.” Κάτι έχεις κερδίσει, μα θα τ’ αφήσεις εδώ. Δεν μπορείς να τα πάρεις μαζί σου.
Υπάρχουν άνθρωποι που δεν κυνηγούν τα λεφτά, αλλά τη δύναμη. Το κίνητρο όμως είναι το ίδιο. Όταν βρίσκονται στην εξουσία, έχουν κοντά τους πολλούς ανθρώπους, δεν είναι μόνοι... και εξουσιάζουν εκατομμύρια άλλους. Μπορεί να είναι μεγάλοι πολιτικοί και θρησκευτικοί αρχηγοί, η εξουσία όμως αλλάζει.
Τη μια μέρα την έχεις εσύ, την άλλη έχει φύγει... Και τότε, ξαφνικά, όλη η αυταπάτη εξαφανίζεται. Αισθάνεσαι τόση μοναξιά, όσο κανένας άλλος, επειδή οι άλλοι είναι συνηθισμένοι στη μοναξιά. Εσύ δεν έχεις συνηθίσει... η μοναξιά σε πληγώνει περισσότερο. Η κοινωνία έχει προσπαθήσει να επιβάλλει ρυθμίσεις, ώστε να μπορείς να ξεχνάς τη μοναξιά σου.
Οι γάμοι με συνοικέσιο είναι μια προσπάθεια μόνο για να ξέρεις ότι η γυναίκα σου είναι μαζί σου. Όλες οι θρησκείες αντιδρούν στο διαζύγιο, για τον απλό λόγο ότι, αν επιτραπεί το διαζύγιο, τότε καταστρέφεται η θεμελιώδης αιτία για την οποία εφευρέθηκε ο γάμος. Η θεμελιώδης αιτία ήταν να σου δώσει ένα σύντροφο, ένα σύντροφο εφ’ όρου ζωής. Παρόλο που μια σύζυγος μπορεί να είναι μαζί σου, ή ένας σύζυγος μπορεί να είναι μαζί σου όλη σου τη ζωή, αυτό δεν σημαίνει ότι η αγάπη παραμένει ίδια.
Το περισσότερο που μπορεί να συμβεί είναι να υπομένει καρτερικά ο ένας τον άλλον. Η μοναξιά δεν έχει αλλάξει από την κοινωνική στρατηγική του γάμου.
Οι θρησκείες έχουν προσπαθήσει να σε κάνουν μέλος ενός οργανωμένου θρησκευτικού σώματος, ώστε να είσαι πάντα μέσα σε ένα πλήθος. Όταν γνωρίζεις πως υπάρχουν εξακόσια εκατομμύρια καθολικοί, δεν νιώθεις μόνος. Εξακόσια εκατομμύρια καθολικοί είναι μαζί σου.
Ο Ιησούς Χριστός είναι ο σωτήρας σου. Ο Θεός είναι μαζί σου. Αν ήσουν μόνος, θα είχες αμφιβολίες, μπορεί να ήσουν λάθος... εξακόσια εκατομμύρια άνθρωποι όμως δεν μπορεί να είναι λάθος. Έτσι νιώθεις υποστήριξη... Κι αυτή η υποστήριξη όμως δεν υπάρχει πια, καθώς υπάρχουν άλλες θρησκείες με διαφορετικές αρχές, ενώ υπάρχουν και εκατομμύρια άλλοι άνθρωποι που δεν πιστεύουν στο Θεό. Και ο αριθμός τους δεν είναι καθόλου μικρότερος από εκείνον των καθολικών...
Για ένα ευφυές άτομο είναι δύσκολο να μην αμφιβάλλει. Μπορεί να έχεις εκατομμύρια ανθρώπους που ακολουθούν ένα συγκεκριμένο σύστημα δοξασιών, μα δεν μπορείς να είσαι σίγουρος ότι είναι μαζί σου και πως εσύ δεν είσαι μόνος. Ο Θεός είναι ένα επινόημα.
Όλα όμως τα επινοήματα έχουν αποτύχει. Ήταν ένα επινόημα... Όταν δεν υπάρχει τίποτα, τουλάχιστον ο Θεός είναι μαζί σου. Είναι πάντοτε, παντού, μαζί σου. Σε περίοδο δοκιμασίας, εκείνος είναι πάντοτε μαζί σου, οπότε μη στενοχωριέσαι.
Κάθε προσπάθεια που έχει καταβληθεί στο να αποφευχθεί η μοναξιά έχει αποτύχει και θα αποτύχει, επειδή αντιβαίνει προς τις θεμελιακές αρχές της ζωής. Δεν σου χρειάζεται κάτι με το οποίο να μπορείς να ξεχνάς την μοναξιά σου. Αυτό που χρειάζεται είναι να γίνεις συνειδητός της μοναξιάς σου. Και η μοναξιά σου είναι πραγματική.
Και είναι τόσο όμορφη η εμπειρία της, το να τη βιώσεις, επειδή πρόκειται για την ελευθερία σου από τον όχλο, από τον άλλον. Πρόκειται για την ελευθερία σου από το φόβο τού να νιώθεις μόνος.
Και μόνο στο άκουσμα της λέξης μόνος νιώθεις κάτι σαν πληγή, ένα κενό που πονάει και χρειάζεσαι κάτι για να το γεμίσεις. Η λέξη μοναχικότητα όμως, δεν έχει καθόλου την έννοια της πληγής, του κενού που πρέπει να γεμίσει. Μοναχικότητα σημαίνει απλώς ολοκλήρωση.
Είσαι ολόκληρος και δεν έχεις ανάγκη κανενός άλλου, που θα σε ολοκληρώσει. Γι' αυτό προσπάθησε να βρεις το εσώτατο κέντρο σου, όπου είσαι πάντοτε μόνος, πάντοτε έχεις υπάρξει μόνος.
Στη ζώή, στο θάνατο, όπου βρίσκεσαι, θα είσαι πάντα μόνος. Είναι όμως τόσο γεμάτο... είναι τόσο γεμάτο και τόσο ολοκληρωμένο και τόσο ξεχειλίζει από όλους τους χυμούς της ζωής, από όλες τις ομορφιές και τις ευλογίες της ύπαρξης, που αν έχεις γευτεί έστω και μια φορά τη μοναχικότητα, τότε ο πόνος της καρδιάς εξαφανίζεται και τότε θα υπάρξει ένας νέος ρυθμός γλυκύτητας, ειρήνης, χαράς, ευτυχίας.
Αυτό δεν σημαίνει πως ο άνθρωπος που είναι κεντραρισμένος στη μοναχικότητά του, ολοκληρωμένος σαν άτομο, δεν μπορεί να κάνει φίλους. Στην πραγματικότητα, μόνον αυτός μπορεί να κάνει φίλους, γιατί δεν έχει ανάγκη να ξεφύγει απ’ τη μοναξιά, αλλά διάθεση να μοιραστεί. Και έχει τόσα πολλά να μοιραστεί!
Υπάρχουν δυο ειδών φιλίες. Το ένα είδος είναι η φιλία της ζητιανιάς. Εσύ χρειάζεσαι τον άλλο, για να βοηθήσεις τη μοναξιά σου και ο άλλος είναι επίσης ζητιάνος, γιατί θέλει το ίδιο από σένα. Και φυσικά δυο ζητιάνοι δεν μπορούν να βοηθήσουν ο ένας τον άλλον. Σύντομα θα δουν πως το να ζητιανεύουν από έναν ζητιάνο έχει κάνει την ανάγκη διπλάσια, ή και πολλαπλάσια.
Αντί για έναν ζητιάνο, τώρα υπάρχουν δυο. Και αν, ατυχώς, έχουν παιδιά, τότε υπάρχει μια ολόκληρη συντροφιά από ζητιάνους που ζητούν, μα κανείς δεν έχει να προσφέρει. Έτσι, ο κάθε ένας είναι απογοητευμένος και θυμωμένος και ο κάθε ένας αισθάνεται πως τον κλέβουν, πως, τον κοροϊδεύουν. Μα, στην πραγματικότητα, κανείς δεν κλέβει και κανείς δεν κοροϊδεύει, γιατί δεν υπάρχει τίποτα για να κλαπεί.
Στο άλλο είδος φιλίας έχει μια τελείως διαφορετική ποιότητα. Δεν είναι ανάγκη, αλλά προέρχεται από το ότι έχεις τόσο πολύ, που θέλεις να το μοιραστείς. Τότε έρχεται στην ύπαρξή σου ένα καινούργιο είδος χαράς: Η χαρά του μοιράσματος, της αγάπης... Κάτι που δεν γνώριζες πριν, καθώς στο παρελθόν απλώς ζητιάνευες.
'Όταν μοιράζεσαι, δεν τίθεται θέμα προσκόλλησης. Ρέεις με την ύπαρξη, ρέεις με ην αλλαγή της ζωής, επειδή δεν έχει σημασία με ποιον μοιράζεσαι. Μπορεί να είναι το ίδιο άτομο αύριο, το ίδιο άτομο για όλη σου τη ζωή, ή μπορεί να είναι διαφορετικά άτομα.
Δεν είναι συμβόλαιο, δεν είναι γάμος. Είναι που θέλεις να δώσεις από την πληρότητα σου. Έτσι, απλώς δίνεις ότι έχεις, σε όποιον συμβεί να βρίσκεται κοντά σου. Και το να δίνεις, είναι τέτοια χαρά!
Το να ζητιανεύεις είναι τεράστια δυστυχία. Ακόμη κι αν πάρεις κάτι με τη ζητιανιά, θα παραμείνεις δυστυχισμένος. Αυτό πονάει. Πληγώνει την περηφάνια σου, πληγώνει την ακεραιότητά σου. Το μοίρασμα όμως σε κάνει περισσότερο κεντραρισμένο, περισσότερο ενοποιημένο, περισσότερο περήφανο, που η ύπαρξη σου έχει φερθεί με συμπόνια, αλλά όχι περισσότερο εγωιστή.
Δεν πρόκειται για εγωισμό. Είναι ένα τελείως διαφορετικό φαινόμενο... μια αναγνώριση ότι η ύπαρξη σού έχει επιτρέψει κάτι για το οποίο εκατομμύρια άνθρωποι προσπαθούν, χτυπώντας λάθος πόρτα. Εσύ συνέβη να βρίσκεσαι στη σωστή πόρτα.
Είσαι περήφανος για την μακαριότητά σου και για όλα όσα σου έχει δώσει η ύπαρξη. Ο φόβος εξαφανίζεται, το σκοτάδι εξαφανίζεται, ο πόνος εξαφανίζεται, η επιθυμία για τον άλλον εξαφανίζεται.
Όταν μοιράζεσαι τη χαρά σου, δεν δημιουργείς φυλακή για κανέναν. Απλώς δίνεις. Ούτε και προσδοκείς ευγνωμοσύνη, ή ευχαριστώ, γιατί δεν δίνεις περιμένοντας να πάρεις κάτι, ούτε καν ευγνωμοσύνη. Δίνεις επειδή είσαι τόσο γεμάτος, που είσαι υποχρεωμένος να δώσεις.
Έτσι, αν κάποιος είναι ευγνώμων, εσύ είσαι ευγνώμων προς το άτομο που έχει αποδεχτεί την αγάπη σου, που έχει αποδεχτεί το δώρο σου. Και όσο περισσότερο μοιράζεσαι, όσο περισσότερο δίνεις, τόσο περισσότερο έχεις. Έτσι, αυτό δεν σε κάνει τσιγκούνη, δεν δημιουργεί έναν καινούργιο φόβο πως “μπορεί να το χάσω.”
Στην πραγματικότητα, όσο περισσότερο το χάνεις, τόσο περισσότερο φρέσκα νερά ρέουν μέσα σου, από. πηγές που δεν γνώριζες πριν. Έτσι, δεν θα σου πω να κάνεις κάτι για την μοναξιά σου. Κοίταξε απλώς τη μοναχικότητά σου.
Ξέχνα την μοναξιά σου, ξέχνα το σκοτάδι, ξέχνα τον πόνο. Αυτά είναι απουσία της μοναχικότητας. Η εμπειρία της μοναχικότητας θα τα ξεδιαλύνει μονομιάς. Και η μέθοδος είναι ίδια: Απλώς παρατήρησε το νου σου, έχε επίγνωση.
Γίνε ολοένα και περισσότερο συνειδητός, έτσι ώστε τελικά να έχεις επίγνωση του εαυτού σου. Αυτό είναι το σημείο όπου γίνεσαι συνειδητός τής μοναχικότητας.
Θα σε εκπλήξει το ότι διαφορετικές θρησκείες έχουν δώσει διαφορετικά ονόματα στην αυτογνωσία. Οι τρεις θρησκείες που γεννήθηκαν έξω από την Ινδία δεν έχουν κανένα όνομα γι’ αυτήν, επειδή ποτέ δεν προχώρησαν πολύ στην αναζήτηση τού εαυτού.
Παρέμειναν παιδιάστικες, ανώριμες, προσκολλημένες σ’ έναν Θεό, προσκολλημένες στην προσευχή, προσκολλημένες σ’ έναν σωτήρα. Μπορείς να δεις τί εννοώ: Είναι πάντοτε εξαρτημένες. Κάποιος άλλος είναι εντεταλμένος να τις σώσει. Δεν έχουν ωριμάσει.
Ο ιουδαϊσμός, ο χριστιανισμός, το Ισλάμ δεν έχουν ωριμάσει καθόλου και ίσως αυτός να είναι ο λόγος που έχουν επηρεάσει την μεγάλη πλειοψηφία στον κόσμο, επειδή οι περισσότεροι άνθρωποι στον κόσμο είναι ανώριμοι. Έχουν μια συγκεκριμένη συγγένεια. Οι τρεις θρησκείες όμως στην Ινδία έχουν τρία ονόματα για την αυτογνωσία. Και το θυμήθηκα αυτό εξαιτίας της λέξης μοναχικότητα.
Ο ζαϊνισμός έχει επιλέξει τη λέξη καϊβάλια, που σημαίνει μοναχικότητα, ο βουδισμός έχει επιλέξει τη λέξη νιρβάνα, που σημαίνει μη ατομικότητα, και ο ινδουισμός έχει επιλέξει τη λέξη μόκσα, που σημαίνει ελευθερία. Ο ζαϊνισμός διάλεξε την απόλυτη μοναχικότητα.
Και οι τρεις λέξεις είναι όμορφες. Είναι τρεις διαφορετικές απόψεις της ίδιας πραγματικότητας. Μπορείς να το αποκαλέσεις απελευθέρωση, ελευθερία, μπορείς να το ονομάσεις μοναχικότητα, μπορείς να το αποκαλέσεις απουσία ατομικότητας, ή να μην το ονομάσεις καθόλου... Τίποτα... Απλοί δείκτες προς την ύστατη εμπειρία, για την οποία κανένα όνομα δεν είναι αρκετό.
Οι περισσότεροι άνθρωποι στον κόσμο χάνουν, επειδή αρχίζουν να πολεμούν απευθείας με την αρνητική πόρτα. Πόρτα δεν υπάρχει. Υπάρχει μόνο σκοτάδι, υπάρχει μόνο απουσία. Και όσο περισσότερο πολεμούν, τόσο περισσότερο αποτυγχάνουν, τόσο περισσότερο αισθάνονται αποκαρδιωμένοι, απαισιόδοξοι... Και τελικά αρχίζουν να βρίσκουν πως η ζωή δεν έχει νόημα, ότι είναι απλώς μαρτύριο. Το σφάλμα τους είναι πως μπήκαν από την λάθος πόρτα.
Γι’ αυτό, πριν αντιμετωπίσεις ένα πρόβλημα, απλώς κοίταξέ το. Μήπως το πρόβλημα είναι απλώς μια απουσία; Όλα σου τα προβλήματα είναι μια απουσία... Όταν θα έχεις βρει τίνος η απουσία είναι, τότε ακολούθησε το θετικό. Και τη στιγμή που θα βρεις το θετικό, το φως, τότε το σκοτάδι τελειώνει.
OSHO
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου