Η εξισορρόπηση του πολιτισμού και της Σκιάς

Πολλές φορές χρησιμεύει να βλέπουμε την προσωπικότητά μας ως μια τραμπάλα. Η διαδικασία του εκπολιτισμού μας περιλαμβάνει τη διαλογή των πνευματικών χαρακτηριστικών μας και την τοποθέτηση των αποδεκτών στοιχείων στη δεξιά πλευρά της τραμπάλας και των μη αποδεκτών στην αριστερή.

Υπάρχει όμως ένας απαράβατος κανόνας: κανένα χαρακτηριστικό δεν μπορεί να μείνει απέξω μπορεί μόνο να μετακινηθεί στη μία ή την άλλη πλευρά της τραμπάλας.

Εκπολιτισμένος είναι ο άνθρωπος εκείνος που έχει ευδιάκριτα τα επιθυμητά χαρακτηριστικά στη δεξιά πλευρά (η ενάρετη πλευρά) και τα απαγορευμένα στην αριστερή. Ο κατάλογος αυτός πρέπει οπωσδήποτε να περιλαμβάνει όλα μας τα χαρακτηριστικά. Κανένα δεν μπορεί να μείνει απέξω.

Επικρατεί ένας τρομερός νόμος που λίγοι άνθρωποι αντιλαμβάνονται και που ο πολιτισμός μας επιλέγει να αψηφά σχεδόν ολοκληρωτικά.

Σύμφωνα λοιπόν με το νόμο αυτό, για να μπορεί ένα άτομο να παραμένει ισορροπημένο, η τραμπάλα πρέπει να ισορροπεί. Εάν κάποιος αρέσκεται να ικανοποιεί τα χαρακτηριστικά της δεξιάς πλευράς, πρέπει να φροντίζει να τα αντισταθμίζει με ισοδύναμου βάρους χαρακτηριστικά της αριστερής πλευράς.

Βέβαια εξίσου ισχύει και το αντίθετο. Εάν παραβούμε αυτόν τον κανόνα, τότε η τραμπάλα ανατρέπεται και εμείς ανισορροπούμε.

Έτσι οι άνθρωποι μεταστρέφονται στην αντίθετη από τη συνήθη τους συμπεριφορά. Ο αλκοολικός που ξαφνικά γίνεται φανατικά εγκρατής ή ο συντηρητικός που αναπάντεχα γίνεται επιπόλαιος και ασύνετος έχουν κάνει μια τέτοια μεταστροφή. Το μόνο που έχουν καταφέρει είναι να μεταθέσουν το βάρος από τη μία πλευρά της τραμπάλας στην άλλη χωρίς κανένα μακροχρόνιο όφελος.

Η τραμπάλα μπορεί επίσης να σπάσει στο υπομόχλιο σημείο στήριξης εάν το βάρος που αποθέτουμε στα άκρα της είναι υπερβολικό. Αυτό συμβαίνει στην ψύχωση ή στην κατάρρευση. Διάφοροι λαϊκοί όροι περιγράφουν με ακρίβεια τις εμπειρίες αυτές. Πρέπει κανείς να διατηρεί ακέραιη την ισορροπία του, παρόλο που κάτι τέτοιο απαιτεί τις περισσότερες φορές τεράστια ποσά ενέργειας.

Η ψυχή διατηρεί το σημείο ισορροπίας της με την ίδια ακρίβεια που το σώμα διατηρεί τη θερμοκρασία του, την οξινο-αλκαλική του αναλογία και πολλές άλλες λεπτές ισορροπίες αντίθετων στοιχείων.

Εμείς θεωρούμε αυτές τις ισορροπίες της φυσιολογίας δεδομένες και σπάνια αναγνωρίζουμε τις ψυχολογικές τους αντιστοιχίες. Σήμερα επικρατεί η άποψη ότι πολλές φορές μια ζωή καλοσύνης ή αγιότητας αποτελείται από όσο το δυνατόν περισσότερα βιώματα της δεξιάς ή της καλής πλευράς.

Η εικόνα της αγιοσύνης είναι μια καρικατούρα ενός ολόσωστου ατόμου, ενός ατόμου που έχει μεταθέσει τα πάντα στην τέλεια και αλάθητη πλευρά της προσωπικότητάς του. Μια τέτοια συνθήκη πιθανών να ήταν απόλυτα ασταθής και να ανατρεπόταν αμέσως. Η ισορροπία μπορεί να διαταράσσοταν και η ζωή να ήταν αδύνατη.

Το υπομόχλιο ή κεντρικό σημείο είναι ο τόπος της ολότητας (ο ιερός τόπος). Ίσως θα πρέπει να σχετιζόμαστε µε τον έξω κόσμο µε το εξευγενισμένο προϊόν της καλής µας πλευράς, αυτό όμως μπορεί να γίνει µόνο όταν διατηρούμε την ισορροπία μεταξύ της δεξιάς και της αριστερής µας πλευράς.

Γενικά μπορεί να κρύβουμε από την κοινωνία τη σκοτεινή μας πλευρά, δεν πρέπει όμως ποτέ να προσπαθούμε να την κρύβουμε από τον εαυτό μας.

Για την αληθινή πνευματικότητα -ή αλλιώς την προσωπική μας αποτελεσματικότητα- η στάση μας πρέπει να είναι στο κέντρο της τραμπάλας και να δημιουργούμε μόνο ότι μπορεί να αντισταθμιστεί από το αντίθετό του. Αυτό απέχει πολύ από τη συναισθηματική αντίληψη για την καλοσύνη που έχει καθιερωθεί ως ιδεώδες μας.

Φυσικά, σκιά θα έχουμε ούτως ή άλλως! Ο Ιερός Αυγουστίνος στο Civίtas Dei (Η πόλη των Θεών) βροντοφώναξε: "Να πράττεις σημαίνει να αμαρτάνεις".

Το να δημιουργείς σημαίνει ταυτόχρονα

και να καταστρέφεις.

Δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε φως χωρίς ένα αντίστοιχο σκοτάδι.

Η Ινδία ισορροπεί τον Βράχμα, το θεό της δημιουργίας, με τον Σίβα, το θεό της καταστροφής, ενώ ο Βίσνου κάθεται στη μέση και διατηρεί τη σύνθεση των αντιθέτων.

Κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει από τη σκοτεινή πλευρά της ζωής, μπορούμε όμως να την ξεπληρώσουμε με έναν έξυπνο τρόπο.

Τελικά η ισορροπία μεταξύ του φωτός και του σκότους είναι εφικτή.

Όλη η φύση ζει μέσα σε πολικότητες - φως και σκοτάδι, δημιουργία και καταστροφή, πάνω και κάτω, αρσενικό και θηλυκό. Η γλώσσα µας παρ όλα αυτά έχει χάσει την ικανότητα να μιλάει για τις αρνητικότητες µε πολύ ευγενείς όρους. Η φιλοσοφία µας ανισορροπεί από την ίδια τη γλώσσα που χρησιμοποιεί.

Πώς θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για το σκοτάδι δίνοντάς του την ίδια ηθική αξία µε το φως;

Δεν µας ξαφνιάζει που διαπιστώνουμε πως οι ίδιοι βασικοί νόμοι διέπουν και την ψυχολογική µας οργάνωση και δομή.

Το ψυχικό µας δίδυμο, η Σκιά, µας ακολουθεί

σαν το αντικαθρέφτισμά µας.

Οι περισσότεροι άνθρωποι εικάζουν ότι αυτοί είναι οι µόνοι κυρίαρχοι του οίκου τους. Η αναγνώριση και στη συνέχεια η κυριότητα της σκιάς µας προϋποθέτει την παραδοχή ότι υπάρχουν πολύ περισσότερες πλευρές του εαυτού µας, πλευρές που γενικά ο κόσμος γύρω µας δεν βλέπει.

Όσο πιο εκλεπτυσμένη είναι η συνειδητή μας προσωπικότητα, τόσο μεγαλύτερη σκιά σωρεύουμε στην άλλη πλευρά. Το εγώ και η σκιά προέρχονται από την ίδια πηγή και ισορροπούν με ακρίβεια η μία την άλλη. Όταν φτιάχνεις φως, φτιάχνεις και σκιά το ένα δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς το άλλο.

Όταν γινόμαστε κύριοι της σκιάς, σημαίνει ότι έχουμε φτάσει σε έναν ιερό τόπο -ένα εσώτερο κέντρο- που είναι απρόσιτο με οποιονδήποτε άλλο τρόπο.

Η αποτυχία σημαίνει την αποτυχία στην ίδια μας την Πνευματικότητας και το λάθεμα του σκοπού της ζωής.

Στην Ινδία υπάρχουν τρεις όροι που περιγράφουν αυτόν τον τόπο της Πνευματικότητας : sat, chit και ananda.

Το sat είναι το υπαρξιακό υλικό της ζωής (κατά κύριο λόγο η αριστερή πλευρά του ζυγού)

το chit είναι η ιδεώδης ικανότητα (κυρίως η δεξιά πλευρά του ζυγoύ)·

ananda είναι η μακαριότητα, η χαρά, η έκσταση του πεφωτισμένου - το υπομόχλιο της τραμπάλας.

Όταν το sat και το chit σχηματίζουν ζεύγος και είναι επαρκώς συνειδητά, τότε δημιουργείται το ananda, η χαρά της ζωής. Αυτό είναι το κέρδος όσων έχουν την κυριότητα της σκιάς τους.

Όταν ενεργούμε από την ακραία δεξιά πλευρά, θα πρέπει εκούσια ή ακούσια να ισορροπήσουμε την κίνηση αυτή με κάποια δραστηριότητα της αριστερής πλευράς.

Δεν χρειάζεται καν να κοιτάξουμε γύρω μας για να δούμε ότι έχουμε δώσει στις πράξεις μας ένα ισόποσο σκοτεινό περιεχόμενο. Για αυτόν το λόγο οι καλλιτέχνες είναι συνήθως τόσο δύσκολοι άνθρωποι στην ιδιωτική τους ζωή.

Υπάρχει, ωστόσο, ένα πιο ευρύ είδος δημιουργικότητας που δίνει μια τελική μορφή στο προϊόν του σκότους και βρίσκει την ολοκλήρωση στο περιεχόμενο της σκιάς. Αυτό είναι η καθαρή διάνοια. Τα χαρακτηριστικά της είναι η ολότητα, η υγεία και η αγιότητα.

Για την αγιότητα μιλάμε επίσης με την πρωταρχική σημασία του όρου - ο γνήσιος και αυθεντικός ενστερνισμός της ανθρώπινης φύσης μας και όχι μια μονόπλευρη καλοσύνη που στερείται ζωτικότητα ή ζωή.

Μπορεί εδώ να τεθεί το ερώτημα. Γιατί τόσο πολλοί δημιουργικοί άνθρωποι να δυστυχούν εξαιτίας της δημιουργικότητάς τους;

Η ιστορία βρίθει από τις συγκλονιστικές ή εκκεντρικές συμπεριφορές των σπουδαίων ανθρώπων. Η περιορισμένη δημιουργικότητα συνοδεύεται πάντα από μια περιορισμένη σκιά, ενώ τα μεγάλα και πολύμορφα ταλέντα στρατεύουν μεγαλύτερα τμήματα σκιάς. Όλοι έχουμε ακούσει ιστορίες για τους ιδιαίτερα ευφυείς ανθρώπους με τις περίεργες και ιδιόρρυθμες συνήθειές τους.

Μολονότι αυτοί που υποφέρουν περισσότερο είναι οι προικισμένοι με τα μεγαλύτερα ταλέντα άνθρωποι, όλοι πρέπει να είμαστε προσεκτικοί στο πώς χρησιμοποιούμε τη δημιουργικότητά μας - και να έχουμε επίγνωση της σκοτεινής πλευράς που συνοδεύει αυτό το δώρο.

Όταν δημιουργούμε ένα έργο τέχνης, όταν λέμε κάτι τρυφερό και ευγενικό, όταν βοηθάμε τους άλλους, καλλωπίζουμε το σπίτι μας ή προστατεύουμε την οικογένειά μας - βαρύνουμε ισόποσα την αντίθετη πλευρά της κλίμακας και μπορεί εύκολα να οδηγηθούμε στον εσωτερικό διχασμό.

Δεν μπορούμε να αρνηθούμε τη δημιουργικότητά μας ή να πάψουμε να εκφραζόμαστε με τον τρόπο αυτό· μπορούμε όμως ταυτόχρονα να έχουμε επίγνωση αυτής της δυναμικής σχέσης και να κάνουμε μια μικρή αλλά συνειδητή χειρονομία ως αντιστάθμισμα.

Δυο κυρίες, συνιδιοκτήτριες ενός σπιτιού στην Ελβετία, είχαν συμφωνήσει ότι όποια είχε ευνοηθεί ιδιαίτερα από την τύχη θα αναλάμβανε το έργο να βγάζει έξω τα σκουπίδια για όλη την εβδομάδα.

Η πράξη αυτή είναι μια πράξη απλή αλλά πολύ ισχυρή. Εκδραμάτιζαν δηλαδή συμβολικά τη σκοτεινή πλευρά ενός θετικού συμβάντος. Ο Δρ. Γιούνγκ συνήθιζε να χαιρετά τους φίλους του ρωτώντας τους "Είχες καμία τρομερά άσχημη επιτυχία τελευταία;" επειδή συνειδητοποιούσε και αυτός τη στενή σχέση μεταξύ φωτός και σκότους.

Θυμάμαι ένα Σαββατοκύριακο που ήμουν αναγκασμένος να ανεχτώ κάποιους πολύ δύσκολους φιλοξενούμενούς, οι οποίοι είχαν παρατείνει τη διαμονή τους στο σπίτι μου πολύ πέρα από τα όρια της πρόσκλησής μου.

'Ενέργησα με ηράκλεια υπομονή και αβρότητα και όταν τελικά έφυγαν, η ανακούφισή μου ήταν μεγάλη. Πίστευα ότι είχα κερδίσει κάτι καλό από την αρετή μου αυτή και έτσι πήγα σε ένα ανθοκήπιο για να αγοράσω κάτι όμορφο για τον κήπο μου. Πριν καλά-καλά καταλάβω τι συνέβαινε, έστησα ένα ζωηρό καυγά με τον ανθοπώλη και κατάφερα έτσι να γελοιοποιήσω τον εαυτό μου.

Από τη στιγμή που δεν περιμάζεψα τη σκιά μου συνειδητά, την εναπόθεσα σε αυτόν τον κακόμοιρο ξένο. Η ισορροπία αποκαταστάθηκε, με αδέξιο όμως και βλακώδη τρόπο.

Πολλές γυναίκες κουβαλάνε μεγάλο φορτίο επειδή ξεπληρώνουν τη σκοτεινή πλευρά ενός δημιουργικού άντρα και πόσοι άνδρες δεν αποστραγγίζονται επειδή κουβαλάνε τη σκοτεινή πλευρά μιας γυναίκας, το υποπροϊόν της δημιουργικότητάς της.

Και το χειρότερο από όλα είναι εκείνα τα παιδιά που είναι υποχρεωμένα να κουβαλάνε τη σκοτεινή πλευρά των δημιουργικών τους γονιών.

Είναι παροιμιώδες ότι το παιδί του ιερέα θα είναι ένα δύσκολο παιδί και ότι το παιδί του πλούσιου κινδυνεύει να ζήσει μια κενή ζωή. Σαν να μη φτάνουν όλα αυτά, μαστιζόμαστε ακόμη και από τις πολιτισμικές μας επινοήσεις και εφευρέσεις.

Σήμερα ζούμε στον πιο δημιουργικό αιώνα της ιστορίας, με τεχνολογικά θαύματα, ευκολία στα ταξίδια και τις μετακινήσεις και μια νέα ελευθερία από το σκληρό μόχθο της ζωής. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι ένα μέσο νοικοκυριό θα χρειαζόταν είκοσι οκτώ υπηρέτες για να φέρουν σε πέρας μέρος μόνο του έργου που αυτήν τη στιγμή έχουν αναλάβει τα μηχανικά μας βοηθήματα. Τι υπέροχη εποχή!

Η σκιά της όμως απλώνεται αναπόφευκτα ως ανία και μοναξιά το αντίθετο ακριβώς αυτής της τόσο αποτελεσματικής κοινωνίας που έχουμε δημιουργήσει. Σε παγκόσμιο επίπεδο έχουμε κλιμακώσει τον πόλεμο και τις πολιτικές συγκρούσεις σε σημείο ισάξιο των οραμάτων μας για την ουτοπία και το Θαυμαστό Νέο Κόσμο.

Η υψηλή δημιουργικότητα της σύγχρονης κοινωνίας μας μπορεί να διατηρηθεί μόνο εάν αναγνωρίσουμε τη σκιά που τη συνοδεύει και την αντισταθμίσουμε με έξυπνο και ευφυή τρόπο.

Πώς, λοιπόν, μπορεί κανείς να παραγάγει ένα έργο κάλλους ή καλοσύνης χωρίς να γεμίσει το τοπίο της δράσης του µε ίδιου μεγέθους ερείπια;

Μπορεί να ζει κανείς τα ιδεώδη του, να δίνει τον καλύτερο εαυτό του, να είναι ευγενής, να πηγαίνει καλά στη δουλειά του και να ζει έναν αξιοπρεπή και πολιτισμένο βίο µόνο όταν αναγνωρίζει ιερουργικά αυτήν την άλλη διάσταση της πραγματικότητας.

Το ασυνείδητο δεν μπορεί να διακρίνει τη διαφορά μεταξύ μιας "πραγματικής" πράξης και μιας συμβολικής.

Αυτό σημαίνει ότι μπορούμε να προσβλέπουμε στην ομορφιά και στην καλοσύνη - και να ξεπληρώνουμε αυτό το σκοτάδι µε ένα συμβολικό τρόπο. Αυτό µας δίνει τη δυνατότητα να κάνουμε την απαιτούμενη συντήρηση στην αριστερή πλευρά του ζυγού.

Παράδειγμα: Εάν κάνω τη συντήρηση της σκιάς µου αφού έχω δεχτεί κάποιους δύσκολους επισκέπτες, δεν θα ρίξω τη σκιά µου στον όποιον ανυποψίαστο ξένο.

Πρέπει να τιμώ τη σκιά µου, γιατί είναι αναπόσπαστο κομμάτι του εαυτού µου δεν πρέπει όμως να την ακουμπάω πάνω σε κάποιον άλλον.

Μια μικρή πεντάλεπτη τελετή ή η αναγνώριση της συσσώρευσης της σκιάς µου μετά την αναχώρηση των επισκεπτών µου και θα την είχε ικανοποιήσει και θα είχε προφυλάξει το περιβάλλον µου από το σκοτάδι.

Μερικές φορές η σκιά εκδηλώνεται και στο επαγγελματικό µας περιβάλλον. Πολλές φορές πασχίζω να κάνω την καλύτερη δυνατή παρουσίαση στις διαλέξεις και τα βιβλία µου μέσα από έντονη πειθαρχία και σκληρή δουλειά.

Όλος ο πολιτισμός θα κατέρρεε εάν δεν μπορούσαμε να επιβάλλουμε στον εαυτό μας αυτήν την πειθαρχία. Ακαριαία όμως αυτή η προσπάθεια αρχίζει να συσσωρεύει ότι χειρότερο υπάρχει μέσα μου και να ενεργοποιεί τη σκιά μου. Βάζω τα δυνατά μου να την κρατήσω αθέατη και, όταν περιστασιακά εκδηλώνεται, εγώ σαστίζω πέρα από κάθε μέτρο.

Εντούτοις, εάν αφήσω τη σκιά μου στο ασυνείδητο και δεν χειριστώ το ζήτημα έξυπνα, θα το πληρώσω άσχημα. Εάν δεν επανορθώσω αμέσως αυτήν την ανισορροπία, αργά ή γρήγορα είτε θα φερθώ με αγένεια σε κάποιον είτε θα εμφανίσω μια εντελώς απεχθή πλευρά του χαρακτήρα μου ή θα πέσω σε κατάθλιψη.

Η σκιά θα βρει κάποιον τρόπο, έξυπνο ή βλακώδη, να διεκδικήσει αυτά που μας έχει πιστώσει.

Εδώ τίθεται το ερώτημα:

Αυτό σημαίνει ότι εγώ πρέπει να είμαι εξίσου καταστροφικός όσο και δημιουργικός, το ίδιο σκοτεινός όσο και φωτεινός;

Ναι, αλλά ελέγχω το πώς ή το πού θα ξεπληρώσω το σκοτεινό μου τίμημα. Μπορώ κάλλιστα με κάποιο μικρό τελετουργικό, ακριβώς μετά το δημιουργικό μου έργο, να αποκαταστήσω την ισορροπία.

Ένας καλός τρόπος είναι να βρεθούμε μόνοι χωρίς να χρειαστεί να πληγώσουμε ούτε το περιβάλλον ούτε κάποιο άλλο κοντινό μας πρόσωπο. Μπορούμε κάλλιστα να κάνουμε έντονη γυμναστική, περπάτημα, τρέξιμο να ασκηθούμε εκτονώνοντας την ορμή της σκιάς.

Δεν θα χρειαστεί να ψάξουμε πολύ, γιατί η άλλη πλευρά της τραμπάλας μας έχει μπει ήδη σε κίνηση, τιμώντας έτσι τη σκοτεινή μας πλευρά. Οι συμβολικές αυτές πράξεις εξισορροπούν τη ζωή μας, δεν κάνουν καμία ζημιά και δεν πληγώνουν κανέναν.

Οι ταινίες τρόμου, οι επικές ιστορίες με γκάνγκστερ, η βία, η σύγχρονη τάση για φανταχτερά και σεκταριστικά πρωτοσέλιδα ή τίτλους, η δημοτικότητα των αστυνομικών μυστηρίων - όλα αυτά συνιστούν το αντιστάθμισμα της υψηλής παραγωγικότητας και δημιουργικότητας μας.

Σε όποιο σημείο όμως και αν βρισκόμαστε, πρέπει να τιμάμε το κομμάτι εκείνο της ζωής που βρίσκεται "υπό σκιά", να αποζημιώνουμε τα χαρακτηριστικά εκείνα που έχουμε ξεχάσει ή αγνοήσει.

Όταν αρνούμαστε τη σκοτεινή πλευρά της φύσης μας, τότε συσσωρεύουμε ή αποθηκεύουμε σκοτάδι, σήμερα η έκφραση αυτής της άρνησης παίρνει τη μορφή της "μαυρίλας", των ψυχοσωματικών νοσημάτων ή των ατυχημάτων που προκαλούνται ασυνείδητα.

Αυτό που αντιμετωπίζουμε σήμερα είναι οι επισωρεύσεις μιας κοινωνίας που έχει λατρέψει τη φωτεινή της πλευρά και έχει αρνηθεί τη σκοτεινή, και αυτό το υπόλειμμα εμφανίζεται με τη μορφή των πολέμων, του οικονομικού χάους, των απεργιών και της φυλετικής δυσανεξίας.

Οι πρώτες σελίδες των εφημερίδων ρίχνουν το πέπλο της συλλογικής σκιάς πάνω μας. Πρέπει να είμαστε ολόκληροι, είτε μας αρέσει αυτό είτε όχι.

Η μόνη επιλογή που έχουμε είναι είτε να ενσωματώσουμε συνειδητά και με αξιοπρέπεια τη σκιά είτε να πορευτούμε μέσα από νευρωτικές συμπεριφορές.

Αυτό σημαίνει πως ή θα εμπλακούμε στη διαδικασία της δημιουργικότητάς μας ή θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε την άλλη εναλλακτική λύση, τη βαρβαρότητα.

Κάθε ανασύσταση του κατακερματισμένου μας κόσμου πρέπει να ξεκινά με άτομα που έχουν την ενορατική δύναμη και το σθένος να έχουν την κυριότητα της σκιάς τους. Τίποτε "έξω από εμάς" δεν θα βοηθήσει εάν ο εσωτερικός μηχανισμός προβολής του ανθρώπινου είδους λειτουργεί καλά και σωστά.

Η τάση που έχουμε να βλέπουμε τη σκιά μας "έξω από εμάς", στο γείτονα ή σε κάποια άλλη φυλή ή πολιτισμό, είναι η πιο επικίνδυνη όψη της σύγχρονης ψυχής.

Αυτή η τάση μας έχει χαρίσει δύο ισοπεδωτικούς πολέμους στον αιώνα που μας πέρασε και απειλεί με καταστροφή όλα τα λεπτά και υψηλά επιτεύγματα του σύγχρονου κόσμου.

Όλοι αποκηρύσσουμε τον πόλεμο, όμως συλλογικά κινούμαστε όλο και πιο κοντά του.

Δεν είναι τα τέρατα του κόσμου υπεύθυνα για το χάος που ζούμε σήμερα, αλλά η συλλογική σκιά στη γιγάντωση της οποίας όλοι έχουμε συμβάλει.

Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος μας έδωσε άπειρα παραδείγματα προβολής της σκιάς.

'Ένα από τα πλέον πολιτισμένα έθνη της γης, η Γερμανία, έπεσε θύμα της ιδιωτείας να προβάλει την τοξική της σκιά πάνω σε άλλες εθνότητες. Ο κόσμος δεν είχε μαρτυρήσει ποτέ πριν ένα ισοδύναμο αυτής της καταστροφής και παρ' όλα αυτά εμείς πιστεύουμε, με μεγάλη αφέλεια, ότι το έχουμε ξεπεράσει.

Στις αρχές της δεκαετίας του 90, με την κατάρρευση του Τείχους του Βερολίνου και με μια νέα σχέση με τη Σοβιετική Ένωση, πήραμε μια μικρή γεύση ευφορίας και πειστήκαμε ότι έχουμε αφήσει πλέον πίσω μας τις σκοτεινές ημέρες. Μας φαινόταν σχεδόν σαν θαύμα που η τόσο έντονη προβολή σκιάς που εξελισσόταν μεταξύ Η.Π.Α. και Σοβιετικής Ένωσης είχε υποχωρήσει έπειτα από τόσα χρόνια ψυχρού πολέμου.

Και όμως, να ένα παράδειγμα του τι μπορεί να κάνει η ανθρώπινη δημιουργικότητα: ασυνείδητα συλλέξαμε την ενέργεια που απελευθερώθηκε από αυτήν τη σχέση και ακουμπήσαμε τη σκιά κάπου αλλού!

Λίγους μήνες μετά, εμπλακήκαμε σε έναν άλλο αγώνα, έναν αγώνα που πίσω του είχε μια τρομακτική τεχνολογική δύναμη. 'Όταν οι Η.Π.Α. μπήκαν στον πόλεμο του Περσικού Κόλπου, για άλλη μία φορά καταμαρτυρήσαμε την άνοδο της πρωτόγονης ψυχολογίας - με τις δύο πλευρές να προβάλλουν διαβόλους και τριβόλους στον αντίπαλό τους.

Αυτού του είδους η συμπεριφορά, με υπομόχλιο ένα ολόκληρο πυρηνικό οπλοστάσιο, είναι πέρα από τις ανοχές αυτού του κόσμου. Υπάρχει άραγε κάποιος τρόπος να προλαμβάνουμε αυτούς τους καταστροφικούς πολέμους, που στρέφουν τη µία σκιά ενάντια της άλλης;

Η Δυτική µας παράδοση υπόσχεται ότι, αν έστω και κάποιοι από όλους βρουν την ολότητα, τότε το σύνολο του κόσμου θα σωθεί. Ο Θεός είχε υποσχεθεί ότι και ένας µόνο ενάρετος να βρισκόταν στα Σόδομα και στα Γόμορρα, οι πόλεις θα είχαν σωθεί. Εάν αυτό το αποσπάσουμε από το ιστορικό του πλαίσιο, μπορούμε να το εφαρμόσουμε στη δική µας εσωτερική κατάσταση.

Το προσωπικό µας έργο µε τη σκιά είναι κατά πάσα πιθανότητα ο µόνος τρόπος για να μπορέσουμε να βοηθήσουμε την έξω πόλη - και να δημιουργήσουμε έναν πιο ισόρροπο κόσμο.

Μια φρικιαστική παροιμία λέει πως κάθε γενιά ανθρώπων πρέπει να δίνει τους δικούς της πολέμους για να μπορούν οι νέοι να γεύονται το αίμα και το χάος του πεδίου της μάχης. Οι στρατοί µας, και των τριών όπλων, έχουν µια ιδιαίτερα υψηλή θέση στην κοινωνία µας και κάθε παρέλαση ή εκδήλωση στρατιωτικής μπάντας κάνει το αίμα να κυλάει γρήγορα στις φλέβες των ανδρών κάθε ηλικίας.

Εγώ, όταν ένα χειμωνιάτικο βράδυ έτυχε να βρίσκομαι στο Στρασβούργο, νόμιζα ότι είχα ανοσία απέναντι σε αυτό το αναμμένο αίμα. Τότε είδα ένα απόσπασμα της γαλλικής λεγεώνας των ξένων να παρελαύνει στο δρόμο µε τις πολύχρωμες στολές τους, τη συντροφικότητά τους και τα ζωηρά και κεφάτα τραγούδια τους, και θα έδινα τα πάντα για να είμαι μαζί τους.

Η σκιά µου είχε βγει στην επιφάνεια και για µια στιγμή το θερμόαιμο κομμάτι µου κυριάρχησε ολοκληρωτικά πάνω στη διανόηση και τη σκέψη µου.

Μια ολόκληρη γενιά ανθρώπων μπορούν να ζήσουν μια σύγχρονη, πολιτισμένη ζωή χωρίς να αγγίξουν κάτι ιδιαίτερο από τη σκιώδη τους φύση. Μετά, όπως συνήθως αναμένεται -είκοσι περίπου χρόνια δίνουν οι προβλέψεις αυτή η αβίωτη σκιά θα εκραγεί και θα ξεσπάσει ένας πόλεμος τον οποίο δεν επιζητούσε κανείς, αλλά στην εξέλιξη του οποίου όλοι -άνδρες και γυναίκες- έχουν συμβάλει.

Προφανώς, η συλλογική ανάγκη για την έκφραση της σκιάς υπερκαλύπτει την ατομική αποφασιστικότητα για τη συγκράτησή της. 'Έτσι λοιπόν συμβαίνει πάντα και έπειτα από μια περίοδο πειθαρχημένης δημιουργικότητας ακολουθεί μια πρωτοφανής επίδειξη εκμηδένισης και καταστροφής.

Υπάρχουν καλύτεροι τρόποι για να αντεπεξέλθουμε στη σκιά, έως ότου όμως οι τρόποι αυτοί γίνουν συνείδηση στον καθένα από εμάς θα συνεχίσουμε να αντιμετωπίζουμε τέτοια ξεσπάσματα στις πιο καταστροφικές τους μορφές.

Εμείς, οι πολιτισμένοι άνθρωποι, ήμασταν εκείνοι που οδηγήσαμε σε τόσο υψηλά επίπεδα εξέλιξης τις πολεμικές επιχειρήσεις.

Όσο μεγαλύτερος είναι ένας πολιτισμός τόσο μεγαλύτερη είναι η πρόθεσή του να αυτοκαταστραφεί.

Ίσως επιθυμία της φύσης να είναι, η εξέλιξη να προχωρά με αρκετά γοργά βήματα για να μπορεί ο καθένας να παίρνει τη δική του σκοτεινή πλευρά, να τη συνδυάζει με το φως που κερδίζει με μόχθο και να προσπαθήσει, αντί να ασχολείται με την αντίθεσή τους, να κάνει ότι καλύτερο μπορεί με τη σύνθεσή τους.

πηγή : ["H Σκιά", R. Johnson, εκδ. Αρχέτυπο,1991]