Βιώματα απώλειας.....!!!

Όλοι αργά η γρήγορα θα βιώσουμε κάποιες απώλειες από μικρές ως και μεγαλύτερες. Από την απώλεια ενός αγαπημένου αντικειμένου, την απώλεια εργασίας, υγείας, έως την απώλεια ενός αγαπημένου πρόσωπου.

Τα στάδια που περνά κάποιος που βιώνει μια απώλεια, σε γενικές γραμμές είναι τα ίδια για όλους, παρ’ όλα αυτά ποικίλουν από άνθρωπο σε άνθρωπο ως προ στην ένταση και την διάρκεια τους.

Το ζητούμενο σε μια απώλεια είναι να επιτραπεί η έκφραση της και να μην αμφισβητηθεί ο βαθμός που βιώνεται από τους άλλους. Όταν οι άνθρωποι συμβάλλουν στο να βιώσουμε και να μοιραστούμε κάποια συναισθήματα, από συγκίνηση μέχρι χαρά και από απόγνωση μέχρι ελπίδα πρέπει κατά κάποιον τρόπο να εκφραστούν, τότε ο πόνος της απώλειας και της οδύνης απαλύνεται.

Ίσως να μην έχουμε ή να μην μπορούμε να πούμε πολλά σε ένα άτομο που πονάει και νοιώθει έντονα μια απώλεια αλλά πολλές φορές ένα απαλό άγγιγμα ή ένα βλέμμα μπορεί να είναι ανακουφιστικό για εκείνον.

Το ερώτημα που τίθεται και θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε είναι:

Ποια είναι τα στάδια που βιώνουν οι άνθρωποι που γνωρίζουν μια απώλεια και πως μπορούμε να βοηθήσουμε αυτόν που πενθεί ;

Ο άνθρωπος που πενθεί ή βιώνει μια απώλεια περνάει από πέντε στάδια κατά την Kubler-Ross. Το χρονικό όριο κάθε σταδίου ποικίλει για κάθε άτομο χωριστά και είναι πιθανή η παλινδρόμηση από το ένα στο άλλο, καθώς και είναι δυνατόν κάποιος να “κολλήσει” σε ένα στάδιο για μεγάλο διάστημα.

1-Άρνηση : Είναι ένας μηχανισμός άμυνας που λειτουργεί προστατευτικά κατά τέτοιο τρόπο, ώστε ένα πρόσωπο να έχει την δυνατότητα να αντέξει μια κατάσταση που εμπεριέχει πάρα πολύ πόνο στο απροσδόκητο δυσάρεστο γεγονός. Όπως π.χ. «Δεν είναι δυνατόν να έχει συμβεί αυτό σ’ εμένα».

2-Θυμός : Κρύβει στην ρίζα του την αγωνία και τον φόβο για αυτό που συνέβη και εκφράζεται στους γύρω και οι οποίοι είναι αυτοί που τον εισπράττουν. Αν μπορέσουμε να είμαστε λιγότερο αμυντικοί και κατανοήσουμε ότι, δεν είναι κάτι προσωπικό αυτό που εκφράζεται, αλλά μια μορφή εκτόνωσης και αν ακούσουμε πραγματικά αυτόν που τον εκφράζει, τότε μπορούμε να τον βοηθήσουμε ουσιαστικά, να προχωρήσει στο επόμενο στάδιο.

3-Διαπραγμάτευση : Είναι ένα στάδιο κρυφό που συνήθως δεν εκφράζεται και συνδέεται στενά με αισθήματα ενοχής. Κρύβει μέσα του το σπέρμα της αλλαγής σε μια διαπραγμάτευση. Όπως π.χ. θα φέρομαι καλύτερα στα παιδιά μου, θα πηγαίνω περισσότερο στην εκκλησία, ή θα γίνω καλύτερος άνθρωπος.

Όταν δεν κάνουμε κριτική στον άλλον δίνουμε την ευκαιρία να εκφράσει τις ενοχές του. Αυτές ενδεχομένως να βρουν το χώρο να αναδυθούν στην επιφάνεια του συνειδητού και να αναγνωριστούν. Έτσι διευκολύνεται ο παθών να περάσει στο επόμενο στάδιο, που είναι η κατάθλιψη.

4-Κατάθλιψη : Είναι το στάδιο που δεν μπορεί κάποιος να αρνηθεί ή να διαπραγματευτεί πλέον τα βιώματα της απώλειας ή της ασθένειας.

Εάν βρεθεί ένα πρόσωπο που θα επιτρέψει να ακουστεί και να εκφραστεί η θλίψη και η οδύνη για όλα αυτά που πρόκειται να χαθούν ή χάθηκαν, τότε με μεγαλύτερη ευκολία θα περάσει κάποιος στο τελικό στάδιο της αποδοχής.

Τις περισσότερε φορές με τις δηλώσεις μας αμφισβητούμε τα βιώματα του άλλου. Αν θυμηθούμε την επίσκεψη σε κάποιον που βιώνει π.χ. την απώλεια της υγεία του, σίγουρα θα ανασύρουμε εκφράσεις από τους γύρω όπως: «μην στενοχωριέσαι», «όλα θα πάνε καλά», «να είναι περαστικά», «υπάρχουν και χειρότερα», «εσύ είσαι δυνατός» και αλλά πολλά.

Το βέβαιο είναι ότι αυτές οι συμπεριφορές το μόνο που κάνουν είναι να αμφισβητήσουν τα βιώματα του. Με αυτό τον τρόπο συμπεριφοράς συμβάλλουμε στο να νοιώσει κάποιος που βιώνει μια απώλεια, εντονότερα την μοναξιά του. Αμφισβητούμε αυτά που νοιώθει και συμβάλουμε στο να κλειστεί και να ελαττώνει όλο και περισσότερο την διάθεση για έκφραση με αποτέλεσμα να βυθιστεί σε μια βαθύτερη και μοναχικότερη κατάθλιψη.

Ενδεχομένως ενεργούμε με αυτόν τον τρόπο γιατί έχουμε απωθήσει τα βιώματα και των δικών μας απωλειών. Γι’ αυτό ίσως αδυνατούμε να προσεγγίσουμε και να ακούσουμε ενεργά τον άλλον και να συμπορευτούμε μαζί με αυτόν που νοιώθει και βιώνει μια απώλεια. Με αυτήν μας την συμπεριφορά όχι μόνο δεν τον βοηθάμε αλλά τον καθηλώνουμε και τον αποπροσανατολίζουμε ώστε να μπορέσει να οδηγηθεί στο τελευταίο στάδιο της αποδοχής της πραγματικότητας.

5- Αποδοχή : Είναι το τελικό στάδιο, όπου κάποιος έχει επεξεργαστεί όλα τα προηγούμενα στάδια και έχει εκφράσει τα συναισθήματα που έχει βιώσει με την απώλεια. Έτσι έχει οδηγηθεί στο στάδιο της επίγνωσης της νέας πραγματικότητας. Είναι το στάδιο της προετοιμασίας για μια νέα αφετηρία με τα καινούργια δεδομένα. Είναι πολύ πιθανό σε αυτό το στάδιο να δημιουργείται η ανάγκη της ξεκούρασης και η αποφυγή συναισθηματικών διακυμάνσεων.

Η ζωή μέσα στην σοφία που την διακρίνει, ως μια ταινία ενώνει καρέ-καρέ το χθες και το τώρα και μας καλεί να νοιώσουμε βιωματικά αυτή την μετάβαση που δίνει νόημα στην εξελικτική μας πορεία. Έτσι κάθε τέλος είναι και μια αναζήτηση μιας προσαρμογής και μετάβασης σε μια καινούργια αρχή. Κάθε θρήνος είναι η αίσθηση της έλλειψης της αγάπης που ενδεχομένως στερηθήκαμε να βιώσουμε με αυτό που απωλέσαμε.

Θρηνούμε την απώλεια της σχέσης που απορρέει από μια ύπαρξη, ένα δέσιμο.

Ίσως αυτό να είναι το γοητευτικό μυστικό δώρο της ζωής. Αυτό που μας κινητοποιεί με τέτοιο τρόπο ώστε να αποκτήσουμε την δυνατότητα να βιώνουμε το απόσταγμα κάθε εμπειρίας, ευχάριστης ή δυσάρεστης, ως ένδειξη μέγιστης Αγάπης.

Kubler-Ross, “Θάνατος μια αλλαγή ζωτικής σημασίας”, Μετάφραση : Γιάννης Καρράς, 2001, Εκδ, Έσοπτρον.

Σύμβουλος Προσωποκεντρικής Προσέγγισης

Β.Sc. Ψυχολογίας