Ερχόμαστε στη ζωή με κλάματα, επιθυμώντας ενστικτωδώς να γυρίσουμε στην κοιλιά της μητέρας μας, σε πλήρη αντίθεση με τα χαμόγελα ευτυχίας των γονιών μας. Και αυτό διότι βγήκαμε από έναν ασφαλή και ζεστό σε έναν άγνωστο κόσμο, όπου χρειάζεται χρόνος, στοργή, κάλυψη των βιολογικών μας αναγκών, συναισθηματική σταθερότητα και αγάπη από τους άλλους για να νιώσουμε ασφαλείς.
Όταν συνειδητοποιήσουμε ότι τα έχουμε αυτά, θα μπορέσουμε με εφαλτήριο την ασφάλεια, να εμπιστευτούμε και να ξεκινήσουμε την πορεία μας.
Από τα προϊστορικά χρόνια, όπου όλα γύρω μας ήταν εχθρικά και παλεύαμε απέναντι σε υπερμεγέθη θηρία, μέχρι και στο σήμερα, όπου είμαστε επηρεασμένοι και ταλαιπωρημένοι από τα αναπάντεχα κοινωνικοπολιτικά σκαμπανεβάσματα, επιζητούμε ένα και μόνο πράγμα: να είμαστε ασφαλείς. Το εγγενές αυτό συναίσθημα, ενισχύεται κατά την εξέλιξη της ζωής μας, λεπτό με λεπτό, μέρα με τη μέρα, από την οικογένεια αλλά και το γενικότερο περιβάλλον μας.
Μεγαλώνουμε και αλλάζουμε, αλλά θέλοντας να παραμείνουμε ασφαλείς, το πετυχαίνουμε με την προσαρμογή μας στις κοινωνικές νόρμες. Αντικρίζοντας τους άλλους ανθρώπους να ενεργούν με ένα συγκεκριμένο τρόπο, επιλέγουμε, ασυναίσθητα, να κάνουμε και εμείς το ίδιο, τόσοι άνθρωποι δεν μπορούν να κάνουν λάθος (;).
Σε ατομικό επίπεδο, παραμένουμε στα γνωστά και οικεία που έχουμε μάθει τα οποία καθορίζουν τη ζωή μας. Η σκέψη και η συμπεριφορά μας γίνονται συνήθειες που μπαίνουμε να τις επαναλαμβάνουμε χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε.
Επιπρόσθετα, η αίσθηση του «ανήκειν» είναι πολύ ισχυρή μέσα μας. Αναγκαζόμαστε να ακολουθήσουμε τις προσταγές του περιβάλλοντός μας για να μπορέσουμε να γίνουμε αποδεκτοί. Κανείς δεν επιθυμεί να διαφοροποιηθεί από τον κοινωνικό του κύκλο, αυτό θα είχε σαν αποτέλεσμα να αποχωρήσει και να αναγκαστεί να επιβιώσει μόνος του.
Όλα τα παραπάνω ενεργούν με έναν υποσυνείδητο τρόπο στην ψυχολογία μας. Κάθε είδους αλλαγής ακόμα και θετικής, έρχεται να ενεργοποιήσει έναν εσωτερικό μηχανισμό που προστάζει ότι υπάρχει κίνδυνος : «Η αλλαγή είναι κακό».
Στην αλλαγή, το μέλλον είναι άγνωστο και ότι δεν είναι γνωστό στους ανθρώπους, υποκειμενικοποιείται ως επικίνδυνο. Επομένως, η μόνη ασφαλής επιλογή είναι να παραμείνουμε στα οικεία, σε αυτά που γνωρίζουμε να κάνουμε. Με αυτόν τον τρόπο και χωρίς να το συνειδητοποιούμε φυσικά, έχουμε σαμποτάρει οι ίδιοι κάθε προσπάθεια πριν την κάνουμε.
Η αέναη συνήθεια που γίνεται βίωμα
Η περιγραφή μπορεί να φαίνεται κατανοητή, αναπτύσσεται όμως περίπλοκα μέσα στην εγγενή ευελιξία της ανθρώπινης υπόστασης. Στο βιβλίο τους «Η κοινωνική κατασκευή της πραγματικότητας» (εκδόσεις Νήσος, 2003), οι Peter Berger και Thomas Luckmann, αναφέρονται σε αυτή την αέναη και πολλές φορές ανόητη, επανάληψη της καθημερινότητας των ανθρώπων : «Κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα, υπόκειται στη συνήθεια.
Κάθε συχνά επαναλαμβανόμενη πράξη γίνεται μέρος ενός μοτίβου, και μπορεί έτσι να αναπαραχθεί με μία οικονομία προσπάθειας και ταυτόχρονα, ακριβώς για αυτό, να γίνει κατανοητή από τον εκτελεστή της ως το μοτίβο εκείνο… Το «άντε πάλι» γίνεται τώρα ''έτσι γίνονται αυτά τα πράγματα''.
Το υποκειμενικό εξελίσσεται σε πάγια αντικειμενικότητα, ώστε να επαναλαμβάνεται καθημερινά, ενισχύοντας την ασφάλεια του ανθρώπου, χωρίς να χρειάζεται να αναπτυχθεί και να εξερευνήσει. Η συνέπεια αυτού του είναι ότι «Υπάρχει μία τάση να συνεχίζουμε όπως πριν… Αυτό σημαίνει πώς οι θεσμοί μπορούν να διατηρούνται ακόμα και όταν… έχουν χάσει την αρχική τους λειτουργικότητα. Κάνουμε ορισμένα πράγματα όχι επειδή είναι αποτελεσματικά, αλλά επειδή είναι σωστά».
Αν ρωτήσετε ποτέ τους φίλους σας, για ποιο λόγο απέτυχαν σε μία επαγγελματική προσπάθεια, οι απαντήσεις που θα πάρετε θα αφορούν την κακή οικονομία, την χρηματοδότηση, το αφεντικό, την τεχνολογία, τους πελάτες κτλ, χωρίς όμως σχεδόν ποτέ να αναφερθούν στα δικά τους λάθη.
Ο λόγος είναι ότι αδυνατούμε να διακρίνουμε τη δική μας ευθύνη, γιατί διαφορετικά θα κλονιστεί το «εγώ» μας και θα καταρρεύσουμε. Μέσα από ασυνείδητους μηχανισμούς άμυνας, προστατεύουμε τον εαυτό μας.
Η βασική αρχή του «Εγώ» είναι να αποτελεί τον ισορροπιστή μεταξύ των ενστίκτων μας («Εκείνο») και των ηθικών αξιών μας («Υπερεγώ»). Επομένως, δεν θα μας αφήσει να θέσουμε σε κίνδυνο τον εαυτό μας αλλά ούτε και να αποδεχθούμε την ευθύνη μας ώστε να προχωρήσουμε.
Ο μηχανισμός είναι ασυνείδητος, βαθιά ριζωμένος δύσκολα θα κατανοηθεί από μόνος του. Τα παρελθοντικά οικογενειακά μοτίβα, μπλεγμένα γερά, σαν άλλος Γόρδιος Δεσμός, δεν μπορούν να λυθούν μονομιάς.
Απεναντίας θα ήταν επικίνδυνο να κοπούν, ο άνθρωπος δεν χρειάζεται απελευθέρωση, αλλά ελευθερία. Οι φωνές των Σειρήνων που καλούν στο οικείο είναι δυνατές, αλλά μπορούμε να τις αγνοήσουμε, συνειδητοποιώντας την υπαρξιακή μας ευθύνη, θέτοντας στόχους ζωής.
Στόχους που προσανατολίζονται στην υπέρβαση του εαυτού μας και όχι στις ώρες και στον κόπο που δαπανήσαμε να το πετύχουμε. Μπορούμε να διακρίνουμε, τον ρόλο και τον τρόπο με τον οποίο μπαίνουμε και αντιδρούμε στις καταστάσεις και στις σχέσεις μας.
Διαχωρίζοντας τις σκέψεις μας που έχουν παρανομαστή την ασφάλεια και τη συνήθεια που οδηγούν στην παλινδρόμηση και βάζουν εμπόδια σαμποτάροντας την πορεία του (η επίλυση αυτού ενισχύεται πολύ από το υπαρξιακό καθρέφτισμα μέσα από την ψυχοθεραπεία), από την αυθεντικότητα της εσωτερικής μας επίγνωσης.
Η ζωή είναι άνοστη, ανούσια χωρίς διαφοροποίηση και προχωρήματα. Οι προκλήσεις και οι ευκαιρίες, πάντα θα παρουσιάζονται μπροστά μας για να μας προκαλέσουν. Το μόνο που μας σταματά από την εκμετάλλευση των, είναι τα εμπόδια που βάζουμε εμείς οι ίδιοι στον εαυτό μας.
Χαράλαμπος Πίσχος, Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπευτής
Αριστομένης Νικολόπουλος
sinaisthisi.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου